دولت ها تصميم دارند کرکره بخش معدن به نوعي نيمه افراشته بماند

آرزو صبوری روزنامه نگار: شهرام شريعتي فعال اقتصادي در حوزه معدن و صنايع معدني در گفت‌وگو با روزنامه «نقش اقتصاد» در خصوص راه هاي گسترش بخش معدن گفت: نجات بخش معدن جدا از نجات اقتصاد کشور نيست. يعني وقتي ما درمورد مسئله معدن صحبت مي کنيم معدن مي تواند به عنوان يکي از سمبل هاي اساسي توسعه اقتصادي در کشور ما حائز اهميت باشد. يعني صنعت، معدن، تجارت، کشاورزي و هر چيزي که به توليد و بالابردن درآمد کشور و سهم آن بخش در GDP ختم شود اين يک المان اقتصادي مي شود. به اين معني که به عنوان يک رکن اقتصادي مي تواند باعث توسعه کشور شود. بنابراين، عموماً مشکلات کشور در بخش معدن خارج از مشکلات اقتصادي نيست. يعني وقتي
مي خواهيم کارخانه يا صنعت کشاورزي و چيزهايي شبيه به اين موارد را توسعه دهيم با اندکي تفاوت در بخش معدن هم، به همين صورت است. اما تفاوتي که مي توانم براي توسعه بخش معدن بيان کنم و شايد در بقيه بخش ها تا حدي متفاوت باشد اين است که از نظر بنده، نه اين دولت بلکه کليه دولت ها اصراري به توسعه بخش معدن در کشور ندارند، در حالي که توسعه بخش معدن يعني توسعه بخش راه، نيرو و منابع انساني، زيرساخت ها، سرمايه گذاري خارجي، شفافيت اقتصادي و بورسي است. همچنين، توسعه معدن يعني اين که دولت ها بايد حقوق دولتي را خرج مناطق معدني کنند و مشکلات محلي را حل کنند.

اين کارشناس حوزه معدن تصريح کرد: توسعه بخش معدن توسعه اکتشافات است ولي اين دولت و دولت هاي قبلي نه تنها برنامه اي در اين خصوص ندارند بلکه رفتارشان نشان مي دهد دولت ها تصميم دارند کرکره بخش معدن به نوعي نيمه افراشته بماند. يعني بگويند ما جزء کشورهاي بزرگ معدني دنيا هستيم ولي تصميم نداريم کشورمان را در بخش معدن توسعه دهيم و اين بزرگ ترين مشکلي است که درحال به وجود آمدن است. اين داستان از کجا شروع مي شود؟ از اين که ما سال هاست وزير معدني در کشور نداشته ايم.يعني وقتي به وزارتخانه نگاه مي کنيم، مي بينيم آن زمان، آقاي نعمت زاده واقعاً در اين خصوص زحمت کشيدند. اما با اين وجود، به جز اوايل انقلاب که آقاي احمدزاده وزير صنايع معادن دولت موقت بودند ما اصلاً وزير معدني نداشته ايم و جالب اين جاست حتي جديداً، معاونين معدني ما هم، اين تخصص را ندارند. به آقاي محتشمي پور و دوستان ديگر نگاه مي کنيم و مي بينيم عملاً در بخش معدن به جز سازمان زمين شناسي که قبلاً و الان مدير متخصص دارد ما در معاونت هاي معدني نيز، مدير متخصص نداريم و چنين مديراني تربيت نکرده ايم و برنامه اي براي اين قضيه نداريم. در نتيجه، با وجود اين مسئله نمي توانيم انتظار داشته باشيم که سهم بخش معدن در GDP ما از يک درصد افزايش پيدا کند و در سال هاي اخير به 8٪ و 7٪ درصد هم، رسيد. ما داريم درمورد کشوري صحبت مي کنيم که به روايتي 15 امين و به روايت ديگر مي گوييم 12 امين کشور معدني دنياست؛ آن هم با چه حجم اکتشافاتي؟ شايد اگر اين اکتشافات را توسعه دهيم اين عدد بالاتر برود. وقتي مي گوييم، مي خواهيم توليد فولادمان را به 55 تن برسانيم ولي به قول آقاي فاطمي امين، 11 سال ديگر سنگ آهن ما تمام مي شود چه کار مي کنيم؟ يعني ما دقيقاً کجاي داستان هستيم؟ بخش خصوصي که بسيار بزرگ است يا وابسته به حاکميت يا دولت و يا وابسته به نيروهاي نظامي و انتظامي و چيزهايي شبيه به اين است که اسمش را خصوصي گذاشته اند ولي از دولتي ترين و حاکميتي ترين نهادهاي کشور محسوب مي شود. در بعضي از موارد مي بينيم بخش خصوصي واقعي کشور هم، رانتي است. پس بايد چه کار کنيم؟ ما کدام سرمايه گذاري بين المللي بزرگ در ايران را در بخش معدن آورديم؟ ما چيني ها را در بخش نفت مي آوريم. ژاپني ها را مي آوريم و يک زماني ايتاليايي ها را در بخش نفت و گاز ايران فعال بودند و داستان هايي از اين دست. يک برند بزرگ را در بخش معدن مشخص کنيد که در ايران بود و ماند. بنابراين، بايد به دنبال علل و عوامل آمدن و رفتن اين برندها باشيم. مديريت کلان کشور تصميمي براي توسعه بخش معدن ندارد و اين از کاني هاي فلزي گرفته تا به ذغال سنگ ها و چيزهاي ديگري تعميم داده مي شود. برنامه چيست؟ چرا اين کار را با کشورمان مي کنيم؟ چرا در دانشگاه ها نيروهاي متخصص درجه يک را تربيت نمي کنيم که بخش معدنمان را در آينده مديريت و راهبري کند. چرا زيرساخت هايمان را توسعه نمي دهيم؟ قبول دارم مشکلات مالي ما به نحوي است که نمي توان به تمامي مناطق و مراکز معدني مان زيرساخت هاي لازم برسانيم. جالب اين جاست که با چنين صحبت هايي ما به سياه نمايي محکوم مي شويم. کدام روستا توسعه زيرساخت آب و برق داشته است که زيرساختش در اشلي باشد تا يک معدن بزرگ در آن جا راه اندازي شود؟

وي بيان داشت: گاهي درمورد موضوع انتقال برق (که اسم آن را سيم کشي برق مي گذارم) اندازه اين که چند تلويزيون و لامپ برق در يک روستا روشن شود. اين زير ساخت توسعه صنعتي نيست و راه هاي ما به گونه اي نيستند که روزانه، ميانگين 1000 تا 700 کاميون بزرگ در يک معدن بزرگ در روستا تردد داشته باشند. مي گويند معدن کار بايد اين کار را انجام دهد. چرا معدن کار بايد اين کار را کند؟ راه آهن را معدن کار بکِشد، اقدامات جاده اي را معدن کار انجام دهد، نيروگاه ها را معدن کار بزند و وقتي هم برق در تابستان قطع مي شود گفته مي شود اول برق صنايع معدني و معادن قطع که نيازهاي کشور تأمين شود. چرا؟! اين طور مي خواهند بخش معدن را توسعه دهند؟! دولت سيزدهم هم از همه دولت ها ضعيف تر بوده است.

 برنامه چيست؟!

شهرام شريعتي گفت:  اگر مي گوييم بخش خصوصي و مزايده بين المللي، اين ها تعاريف خاص خود را دارند. يعني بايد با برندهاي اين حوزه وارد مذاکره شويم و بگوييم ما در ايران پتانسيل مس، آهن، صنايع معدني، فولاد، کاشي و سراميک، سنگ مصنوعي و… را داريم و مي خواهيم اين را در کشور توسعه دهيم. آيا اين کار را مي کنيم و اجازه مي دهيم يک کشور خارجي با يک قوانين بين المللي در ايران وارد اين موضوع شود؟

به اپل به عنوان يک برند بزرگ اشاره مي کنم که به چين وارد مي شود. به تويوتا به عنوان يک برند بزرگ ديگر اشاره مي کنم که به استراليا وارد مي شود، در حالي که ما عملاً صنايع معدني مان را قفل کرده ايم. شرکت هاي بورسي ما تکليفشان مشخص است. پيشنهادي که نه تنها بنده بلکه ديگر کارشناسان مختلف ارائه کرده ايم و اين است که دارايي ها و مايملک کارخانه ها و شرکت هاي بزرگي که اسمشان را دولتي يا خصولتي مي گذاريم به بخش خصوصي بدهيم و از آن ها ماليات سنگين تر بگيريم. دولت معدن مس سرچشمه، گل گوهر، سنگان، فولاد خوزستان، ذوب آهن را گران اداره مي کند.

وي ادامه داد نمي توان يک شرکت را به بورس واگذار کنند و چند نفر سهام شناوري داشته باشند و بگوييم بخش حقيقي هم اين را گرفته است پس اينها شرکت هاي خصوصي و نيمه خصوصي مي شوند. خير! شرکت خصوصي ادبيات خودش را دارد و متأسفانه، از اين قضيه سرباز زده مي شود. دولت نمي خواهد توسعه اي در معادن به وجود آيد و چنين برنامه اي ندارد. چون اگر برنامه اي دارد آن را روي ميز بگذارد  تا بخش خصوصي ببيند تشکل ها هم ضعيف عمل مي کنند و اين روند به جايي رسيده است که در تشکل هاي ما هم، حق خواهي صورت نمي گيرد. سراغ مجلس برويم. چند نفر نماينده متخصص معدن و صنايع معدني در مجلس داريم؟ با اين کشور چه کار مي کنيم؟ يک روز مي گفتيم ايران بهشت زمين شناسي و اکتشافات معدني دنياست. در سال هاي گذشته، کدام معدنمان را بيشتر از 700-500 متر اکتشاف کرديم؟ با اين وضعيت به نظر نمي رسد که راه درستي را مي رويم و در مقابل، راه به شدت نادرستي را در پيش گرفته ايم. زيرساخت فقط مربوط به بخش معدن نيست. وقتي زيرساخت را در يک استان مثل کرمان حنوبي، خراسان جنوبي يا سيستان و بلوچستان تأمين مي کنم اين باعث رضايتمندي ساکنان منطقه مي شود و مي گويند که معدن در اين منطقه توسعه پيدا کرد. اما برعکس آن، وقتي حقوق دولتي را از معدن کار مي گيريم و خرج توسعه منطقه نمي کنيم خواه ناخواه معدن ثروتشان را مي برد. فرهنگ سازي شده است؟ وقتي فلان رئيس جمهور، وزير يا نماينده مجلس بحث يک درصد سهم منطقه را اعلام مي کند و عوارض بالا مي رود  و ماليات ها تغيير پيدا مي کنند و زيرساختي صورت نمي گيرد در نتيجه، معدن دار مجبور مي شود يا اضافه برداشت هزينه هاي خود را جبران کند

 دوستان معدن کار ايراد مي گيرند که چرا چنين
حرف هايي بيان مي شود ما اضافه برداشت نداريم و چه زماني حقوق دولتي را پرداخت نکرده ايم نظر شما در اين زمينه چيست؟

اين ها واقعيت هايي هستند که در کشور در حال اتفاق افتادن هستند و ما يا از روي ترس و هراس از جامعه تخصصي خود مجبور هستيم سکوت کنيم و يا اين سکوت به خاطر ترس از برخورد است تا به تشويش اذهان عمومي، سياه نمايي و چنين مسائلي متهم نشويم. در نهايت، همه ما به عنوان دلسوزان جامعه معدني سکوت کنيم. ما هيچ کدام از المان هاي توسعه زيرساخت بخش معدن در ايران را نداريم و سال هاست خطا مي رويم. اگر يک زماني گل گوهر يا مس سرچشمه و… ايجاد شد بايد ببينيم ساختاري که آن ها را ايجاد کرده با چه تفکري بوده است؟ چرا الان نمي توانيم؟ چرا کشورهاي ديگر دارند در عمق 1000 متري بدون آسيب زدن به محيط زيست کار مي کنند اما ما اين همه مشکل منابع طبيعي و محيط زيستي ايجاد مي کنيم؟ چه کار مي کنيم؟

بنده نمي گويم اين کارها از روي ندانستن است بلکه به طور مشخص مي گويم از روي عمد است. همان طور که بحث تخصص و تعهد در اوايل انقلاب بود اگر کسي تخصص و دانش نداشته باشد و بخواهد سکان يک ادعاي مديريتي را در دست بگيرد اين فرد گزينه مناسبي براي اين بحث نيست.

چون او نه متخصص است و نه تعهد لازم را دارد چراکه شغلي را قبول کرده است که از آن شناختي ندارد. در حال حاضر، هيچ کدام از موضوعاتي که مي توانند بخش معدن را توسعه دهند در ايران فراهم نيستند به جز يک چيز و آن هم ماده معدني است. زيرا تنها عامل توسعه ما محسوب مي شود. اين که فقط بگوييم دلمان مي سوزد مثل اين است که بنده دوست داشته باشم قهرمان المپيک در رشته وزنه برداري شوم اما نتوانم وزنه 500 کيلويي را بلند کنم و دلسوزي و خواستن تنها کافي نيست و تلاش لازم است.

دولت مي گويد اين ها انفال است. اگر چنين است بايد راه هايي براي توسعه اين موضوع درنظر بگيرد. نبايد ماليات را بگيرد و حقوق دهد بلکه بايد در همان بخش هزينه کند.

بودجه سازمان زمين شناسي ايران به عنوان بزرگ ترين  سازمان متولي اکتشافات معدني در کشور چقدر است؟ قوانين موازي و مساوي چقدر است؟ داستان به اين برمي گردد که يک سري تسهيلات براي عده اي از شرکت ها درنظر مي گيرند اما براي بقيه درنظر گرفته نمي شود. از ميان شرکت هاي بزرگ معدني بخش خصوصي چند مورد هستند که هيچ وابستگي به سيستم ها ندارند و خودشان در حال رشد هستند يا اجازه دارند يک شريک بين المللي بياورند؟

ما قانوني به نام قانون سرمايه گذاري خارجي داريم. بايد قوانين توسعه بخش معدن، سياست هاي کلان نظام را نگاه کنند حرف هاي بزرگي بيان شده است اما چه کسي بايد اجرا کند؟ همه ما در بخش معدن درگير روزمرگي شده ايم که در حال ازبين بردن توسعه بخش معدن است و نابودمان مي کند و اين صحبت ها به حدي تکراري هستند که معدن داران و معدن کاران و فعالان بخش معدني در هر جلسه خصوصي و از طريق هر تريبوني با هم بيان مي کنند.

مجلس بايد متوجه اين موارد شود در حالي که خودش چند متخصص در اين حوزه دارد؟ هيچي! دولت در حال چه کاري است؟ اين ها دردهايي است که درمان ناپذير هستند و ما از ديروز، حداقل، 30 سال زمان نياز داريم که همه تلاشمان را کنيم تا ايران به جايگاه واقعي خودش بر اساس سهم معدن در دنيا برسد. اگر اين کار را نکنيم اين 30 سال بيشتر مي شود و همان بحث هاي قديمي که ايران به طور رسمي در بخش معدن به قهقرا مي رود.