«تدبیر تازه نیوز» گزارش می دهد چابک سازی ساختار ضرورتی برای ارتقای کارآمدی صنعت حمل و نقل ریلی

سید ابوالفضل بهره دار*

افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها در صنعت حمل و نقل ریلی یکی از مهمترسن چالش‌های این صنعت حیاتی در عصر انقلاب صنعتی چهارم است. در چنین شرایطی ضرورت افزایش سهم حمل و نقل ریلی از بازار حمل و نقل با توجه به رقابت فزاینده و توسعه بازار و گونه‌های مختلف حمل و نقل بیش از گذشته محسوس است.

افزایش سهم حمل ونقل ریلی از بازار حمل و نقل مستلزم ازائه خدمات با کیفیت از طریق شیوه‌های خلاقانه و استفاده از روش‌های نوین است. روش‌هایی که دران ضمن برآورده ساختن خواسته‌های مسافران بتوان وفاداری آنها را به سیستم حمل و نقل ریلی جلب نمود. یکی از وجوه تمایز سازمان‌های سنتی با سازمان‌های چابک در ساختار سازمانی آنهاست.

نگاهی گذار به سازمان‌های سنتی نشان از آن دارد که در این قبلی سازمان‌ها ساختارها به صورت عمودی و سلسله مراتبی طراحی و پیاده سازی می‌شود در حالی که در سازمان‌های چابک، ساختارها به صورت مسطح و مبتنی بر کار تیمی و مشارکت فعال کارکنان طراحی و پیاده سازی می‌شود.

در طول سالهای اخیر بسیاری از سازمان‌های ریلی به راهبرد بازمهندسی ساختار برای بازبینی و بازطراحی ساختارهای خود توجه ویژه نشان داده‌اند. بهره گیری از این رویکرد رقابت پذیری شرکت‌های ریلی را برای مواجهه با چالش‌های محیط نامطمئن بازار حمل و نقل افزایش داده و آنها را در مسیر تحول قرار داده است. از این رو مشاهده می‌شود استراتژی‌های تحول در سازمان‌های ریلی براساس نیل به چابکی در دستیابی به فن آوری های نوین ریلی طراحی و پیاده سازی شده است. ارتقای سطح عملکرد شرکت‌های ریلی یکی از نتایج مؤثر بهره گیری از رویکردهای چابک برای طراحی ساختار سازمانی در صنعت حمل و نقل ریلی است. در این رویکردها ضمن توجه به خواسته‌ها و نیازهای مشتریان ارتقای اثربخشی و کارایی سیستم‌ها از طریق تعامل گسترده با مشتریان و توسعه مهارت‌های کارکنان و نیز بهره گیری از فناروی های نوین مد نظر قرار می‌گیرد.

حوزه ریلی یکی از بخش‌هایی است که دران تکنولوژی‌های جدید به صرعت خود را بروز می‌دهند. این فن آوری ها با فراهم نمودن فرصت‌های مناسب برای بهره برداران ریلی می‌توانند زمینه افزایش کارایی و اثربخشی بخش ریلی را ارتقا بخشند. در عین حال چالش‌های جدید نیز برای این بخش ایجاد می‌نمایند زیرا استفاده از آنها مستلزم ایجاد برخی تغییرات اساسی در عملیات بهره برداری است. با این حال بهره گیری از رویکردهای چابک در ساختارهای ریلی می‌تواند انعطاف پذیری این سیستم‌ها را افزایش دهد که در نتیجه بهره گیری از مزایای ان را برای شبکه ریلی به ارمغان می‌آورد. از سوی دیگر با توجه به نحله‌های هوشمندسازی در سیستم‌های صنعتی استفاده از رویکردهای چابک در صنعت حمل و نقل ریلی امکان بهره گیری از نوآوری‌های هوشمند را برای کارآفرینی سازمانی در سیستم‌های ریلی فراهم می‌آورد و زمینه سرماهی گذاری مؤثر بر روی فن آوری های هوشمند و پشتیبانی فرایندی از آنها را به وجود می‌آورد.

از سوی دیگر با توجه به بازار رقابتی حمل و نقل و ضرورت افزایش سهم بخش ریلی که بعضاً به علت نوآوری‌های فن آورانه به وجود آمده است لازم است چشم اندازهای استراتژیک بخش ریلی به تناسب تغییر یافته و مدل‌های جدید برای پاسخگوئی به عامل‌های داخلی و خارجی بازار حمل و نقل طراحی و از اراهکارهای پویا برای پوشش این تغییرات محیطی بهره گرفته شود. بنابراین چابک سازی ساختارهای ریلی می‌تواند در شرایط غیرقابل پیش بینی توانایی یک عملکرد مناسب را برای شرکت‌های ریلی فراهم آورد و تصمیمات بهره برداران و مدیران ریلی را کارآمدتر نماید و به عنوان یک جزء اثرگذار موفقیت این شرکت‌ها در بازار حمل و نقل را از طریق ظرفیت سازی در بخش‌های عملیاتی با ارایئه خدمات متفاوت در ایستگاه‌ها و قطارها فراهم نماید. ایجاد چابکی در شرکت‌های ریلی خود مستلزم وجود برخی زمینه‌ها است که در یک گذر اجمالی به شرح زیر است:

نخست ارتقای سطح صلاحیت‌های کارکنان و افزایش سطح دانش و مهارت آنها برای پاسخگوئی سریع به تغییرات غیرقابل پیش بینی دوم: ایجاد انعطاف پذیری به منظور سازگاری با وقایع محیطی که می‌تواند به کسب مزیت رقابتی برای آنها منجر گردد. سوم: سازگاری و تعامل به منظور استفاده وسیع از داده‌های روز برای ارائه خدمات ناب به مسافران که می‌تواند شرکت‌های ریلی را در بازار حمل و نقل قدرتمندتر و موفقتر نماید. چهارم: سطحی از تسطیح برای نیل به اهداف بخش ریلی در جذب بار و مسافر از طریق کاهش فاصله میانت مدیران و کارکنان بخش ریلی که در نتیجه مشارکت ایشان را در تحقق اهداف اهداف استراتژیک بخش ریلی فراهم می‌نماید. از سوی دیگر در صنعت حمل و نقل ریلی عامل انسانی مهمترین سرمایه است که با توجه به وسعت تخصص‌ها در این حوزه می‌تواند کیفیت و تعالی شرکت‌های ریلی را تضمین نماید. فن آوری های جدید در این صنعت که می‌کوشد خدمات بهتری را برای مسافران فراهم نماید محصول دانش و نوآوری است که به صورت تجاری شده در صنعت حمل و نقل ریلی تبلور یافته است و نوآوری که نتیجه به فعلیت درآمدن اندیشه‌های نو در صنعت حمل و نقل ریلی است و سبب شده خدمات جدیدی در این صنعت به مسافران عرضه شود. با این حال نمی‌توان از ساختار سازمانی صنعت حمل و نقل ریلی چشم پوشید زیرا در صنعت حمل و نقل ریلی ساختار مهمترین حلقه‌ای است که دران می‌توان الگوی ارتباطات بخش‌های ریلی و جریان اطلاعات و سلسه مراتب مسئولیت‌ها و نقش‌ها را در قالب فعالیت‌ها و فرایندها برای تحقق اهداف سازمانی مشاهده نمود. در یک ساختار چابک لازم است از طریق حذف کارهای موازی و تکراری به تخصص گرایی و رسمی سازی و استاندارد نمودن پرداخت.

از سوی دیگر مهمترین وجه صنعت حمل و نقل ریلی علاوه بر جابجایی ایمن مسافران و سازگاری با محیط زیست وجه کارآفرینی آن در سطح صنعت حمل و نقل و شرکت‌های ریلی است که کاهش پیچیدگی‌ها و رسمیت و افزایش انعطاف پذیری است که می‌تواند از درجه تمرکز شرکت‌های ریلی کاسته و بر اثربخشی عملکرد این سازمانها بیفزاید. در چنین شرایطی لازم است مدیران صنعت حمل و نقل ریلی به طور مستمر ساختار سازمانی خود را مورد مطالعه قرار داده و از طریق تطبیق با شرایط محیطی اصلاحات لازم را به عمل آورند. درک فرایند اصلی در شرکت‌های ریلی مستلزم فهم و شناخت محیط بازار حمل و نقل است که می‌تواند از بروز آشفتگی‌های سازمانی در شرکت‌های حمل و نقل جلوگیری نماید. از سوی دیگر در چنین شرایط متلاطمی شرط بقای سیستم‌های ریلی ارتقای سطح بهره وری است و آنچه بهره وری سازمانی را تضمین می‌نماید بهره مندی از یک ساختار سازمانی پویا و چابک است. در واقع چنانچه شرکت‌های ریلی به خلاقیت و بهره وری اهتمام ورزند علاوه بر آنکه می‌توانند ویژگی‌های محتوایی، ابعادی و محیطی خود را بهبود بخشند قادر خواهند بود جایگاه خود را در بازار حمل و نقل بهبود بخشند. آنچه در صنعت حمل و نقل ریلی بیش از همه ابعاد نمود واضحتری دارد توسعه فن آوری های نوین است که بهره گیری از آن می‌تواند شرکت‌های ریلی را در دستیابی به مزیت رقابتی و کسب سهم بیشتر از بازار حمل و نقل توفیق دهد. بنابراین آنچه سبب رونق و شکوفایی صنعت حمل و نقل ریلی در محیط متغیر می‌شود چابکی است که از این صنعت مهم و مادر در برابر تهدیدات نوظهور دفاع می‌نماید. بهره گیری از ساختارهای تیم گرا در صنعت حمل و نقل ریلی می‌تواند مدیران را برای مواجهه با سوانح و حوادث ریلی آماده نماید. از سوی دیگر تناسب عوامل ساختاری با مسائل فنی در صنعت ریلی نشان از بالا بودن هزینه‌های کیفیت در این صنعت است که خود مستلزم ایجاد یک ساختار منعطف و نوآور برای افزایش قدرت تصمیم گیری مدیران ریلی است.

بنابراین کسب مزیت رقابتی از طریق انطباق موفقیت آمیز صنعت ریلی و روابط متقابل میان ذی نفعان و اعضا سبب ارتقای سطح کیفی خدمات شرکت‌های ریلی می‌شود و می‌تواند توازنی مثبت میان شرکت‌های ریلی و خواسته‌های مسافران و ذی نفعان ایجاد نماید. از سوی دیگر لازم است خطوط فرمان در این صنعت کوتاه گردد تا فرایند تغییر و تحول در شرکت‌های ریلی تسهیل گردد و تعاملات درون سازمانی افزایش یافته و به نوعی سطح رسمیت کاهش پیدا کند جریان آزاد ارتباطات ترویج فرهنگ تمرکززایی و نوگرایی یکی از ثمرات مهم ایجاد چابکی در صنعت حمل و نقل ریلی است که می‌تواند اثربخشی و نتیجه بهره وری این شرکت‌ها را در بازار پیچیده حمل و نقل افزایش دهد.

*رئیس انجمن مهندسی حمل و نقل ریلی ایران