«تدبیر تازه» گزارش می دهد؛ مسئولان تا چه اندازه بارِ مصرف سوخت بالا و آلودگی هوا را به دوش می‌کشند؟!

چندی پیش بود که یکی از مسئولان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد که در چهارماه نخست سال ۱۴۰۱، به طور میانگین، روزانه ۱۰۰ میلیون و ۹۰۰ هزار لیتر بنزین در کشور توزیع شده است. این در حالی است که در سال گذشته، این عدد مصرفی، حدود ۸۷ میلیون لیتر بوده است که مقایسه این دو عدد با یکدیگر، از افزایش حدود ۱۴ درصدی مصرف بنزین در کشور در فروردین ماه سال ۱۴۰۱، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته یعنی سال ۱۴۰۰ خبر می‌دهد و اگرچه، برخی از کارشناس‌ها و مسئولان مربوطه بر این باور هستند که مصرف سوخت خودروهای داخلی به حدّی بالاست که باعث این رکوردزنی شده است و بدنبال آن، واردات خودرو را راه حلی برای معضل مصرف زیاد سوخت و همچنین کاهش آلودگی هوا عنوان می‌کنند. اما برخی دیگر از کارشناس‌های صنعت خودرو، این موضوع را کاملاً رد کرده و تأکید می‌کنند که مصرف زیاد بنزین، تنها یکی از دلایل این معضل است؛ به طوری که امیرحسن کاکایی، کارشناس خودرو، در این خصوص اظهار کرد: ما در حال حاضر، حدود ۲۶ میلیون خودرو داریم که از این میزان، حدود ۶ میلیون خودرو فرسوده و فقط حدود ۴ میلیون دستگاه نو هستند که عمر آن‌ها به ۴ سال می‌رسد و در مقابل، ۱۶ میلیون دستگاه خودرو، عمری بالای ۵ تا ۲۰ سال دارند. بنابراین، اگر بخواهیم وضعیت ایران را در این خصوص با دنیا مقایسه کنیم، می‌بینیم ما جزء کشورهایی هستیم که بحث خودروهای فرسوده در آن به یک معضل بزرگ تبدیل شده است و نمی‌توانیم آن را حل کنیم.

او بیان کرد: همه ما می دانیم خودروهایی که عمر بالای ۵ سال دارند و قرار است از نظر فنی مثل تغییر کاتالیست، تعویض روغن و… مورد بررسی قرار بگیرند با شرایط نامطلوبی روبرو می‌شوند چراکه اجناس تقلبی، روغن‌های بدون کیفیت و… در بازار بسیار زیاد هستند. از اینرو، مشکل اصلی مصرف بالای خودروهای تولید داخل، افزایش مصرف بنزین نیست بلکه مشکل آن‌ها پایه‌ای و اساسی‌تر است.

کاکایی، با اشاره به مشکلات موجود در ناوگان حمل و نقل کشور تصریح کرد: یکی دیگر از معضلات اساسی در این رابطه، ناوگان حمل و نقل بار و مسافربری نیمه فلج کشور است و به همین دلیل، وقتی صحبت از نوسازی تعداد زیادی از ناوگان خودروهای سنگین فرسوده می‌شود، دو معنی را به همراه دارد؛ یکی این که چنین خودروهای سنگینی، فرسوده هستند و دیگر این که در حال حاضر، وظیفه نظام حمل بار و مسافربری، روی دوش خودروهای سواری افتاده است. یعنی سواری‌ها از نظر حمل و نقل و مسافر بری، بار زیادی بر دوش می‌کشند و حتی با وجود افزایش کیفیت تولید خودرو، این مسئله همچنان وجود دارد. زیرا اگر بهترین خودروها نیز در کشور تولید شوند و در ترافیک سنگین شهری بمانند باز هم مصرف سوخت آن‌ها بالا می‌رود چراکه الگوهای رانندگی تأثیر بسیار زیادی روی مصرف سوخت کشور می‌گذارند.

این کارشناس خودرو گفت: با وجود این که در چند سال گذشته، کیفیت خودروها در زمینه آلایندگی بهبود پیدا کرده‌اند و استاندارد مصرف سوخت خودروها روی یورو ۵ (Euro5) است. اما اگر به دربِ باک خودروها دقت کنیم، متوجه خواهیم شد که پشت درب باک نوشته شده است: «بنزین با اکتان بالای ۹۳ استفاده شود.» ولی متأسفانه، کسی به این مسئله دقت نمی‌کند و کار خاصی هم برای این منظور انجام نمی‌شود و واقعیت این است که در ایران، فقط بنزین سوپر دارای اکتان بالای ۹۳ و این نوع بنزین هم تقریباً در کشور، نایاب است.

او ادامه داد: عمده خودروهای داخل کشور، بالای ۴ سال عمر دارند و به همین دلیل، وقتی بنزین با اکتان پایین‌تر از ۹۳ مصرف شود، استهلاک خودروها افزایش می‌یابد و این افزایش استهلاک، مصرف سوخت را هم بالا می‌برد. یعنی پول برای تکنولوژی خرج می‌شود ولی امکانات لازم فراهم نمی‌شود.

کاکایی، با اشاره به ضعف سیستم حمل و نقل عمومی کشور افزود: دلیل اصلی این که اغلب مردم ما ترجیح می‌دهند به صورت تک‌سرنشین در مسیرهای مختلف رفت و آمد کنند و ساعت‌ها در ترافیک بمانند، این است که سیستم حمل و نقل عمومی کشور ما فلج است. بنابراین، هر اقدامی برای کیفیت تولید خودروهای داخل کشور صورت گیرد، باز هم آلودگی و مصرف سوخت بالاست. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته جهان و شهرهای بزرگ آن‌ها، اگر کسی بخواهد به مرکز شهر برود، اصلاً با خودروی شخصی نمی‌رود. زیرا هزینه پارکینگ در آن مناطق بالاست و در مقابل، آن‌ها ترجیح می‌دهند که کیفیت سیستم حمل و نقل خود را بهبود ببخشند و البته، این موضوع به این معنا نیست که مسئولان کشور برای پارک کردن خودروها در سطح شهر، هزینه‌ها را افزایش دهند و حتماً باید حمل و نقل عمومی در شهرهای بزرگ کشور ساماندهی شود. در نتیجه، این باور که هر مشکلی در صنعت خودرو باید حل شود نادرست است و در مقابل، همه چیزها باید متناسب با یکدیگر رشد کنند.

این کارشناس خودرو تأکید کرد: در حال حاضر، به اندازه کافی برای داشتن موتور خوب خودرو در کشور خرج شده است. اما با این وجود، اگر لاستیک‌های تولید شده داخل کشور را ببینیم، متوجه می‌شویم که آن‌ها باعث افزایش مصرف سوخت می‌شوند. بنابراین، می‌دانیم چه چیزی لازم داریم، ولی شرایط برطرف کردن آن نیاز را فراهم نکرده‌ایم و به همین دلیل، اگر به طور مداوم، به خاطر چنین باورهایی، به صنعت خودرو فشار بیاوریم و هزینه‌ها را در این صنعت افزایش دهیم، کاهش هزینه مصرف‌کننده را به دنبال نخواهد داشت و در این میان، مسئله‌ای که باید به آن اشاره کرد، این است که سیاست گذاران، مقصر سرگردانی مصرف‌کنندگان برای مراقبت از خودرو در داخل کشور هستند. زیرا فقط آمار اعلام می‌کنند که هیچ فایده‌ای به همراه ندارد.

او بیان کرد: اگرچه مسئولان باید مترو و اتوبوس‌های برقی کشور را راه اندازی کنند تا حمل و نقل عمومی، اوضاع خوبی به خود بگیرد چراکه مسئله بسیار مهمی است ولی شاهد هستیم مسئولان مربوطه به طور دائم فشار می‌آورند که خودروهای شخصی باید جای خود را به نمونه‌های برقی دهند و علت هم این است که در بخش حمل و نقل شخصی، مردم باید هزینه کنند ولی برای حمل و نقل عمومی، دولت باید متحمل هزینه شود و درمورد استفاده از دوچرخه در سطح شهر هم باید گفت که موضوعی محلی است و نگاهی به کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد در آن جا علاوه بر دوچرخه، مترو و اتوبوس‌های مطلوبی وجود دارند. اما در کشور ما، هیچ اقدام صحیحی برای این منظور از سوی مسئولان انجام نمی‌شود و با فرا رسیدن فصل سرد و افزایش آلودگی هوا فقط به انتقاد از ساخت خودروها می‌پردازند. بنابراین، با وجود ادامه داشتن این انتقادها، چرا مشکل حل‌شدنی نیست؟ در حالی که به عنوان مثال؛ عمده دلیل آلودگی تهران در آذرماه سال گذشته، مازوت مصرفی در نیروگاه‌های برق بود و پس از آن، فرسودگی ناوگان خودروهای سنگین و حتی ماشین‌آلات راهسازی داخل تهران باعث آلودگی هوا شدند و این نشان می‌دهد که بزرگترین معضل در تهران، ناوگان به شدت فرسوده حمل و نقل بار است که آلودگی زیادی ایجاد می‌کند.

کاکایی گفت: ابتدا، این مسائل باید در کشور حل شوند؛ به طوری که اگر سالی یک میلیون خودروی برقی هم به کشور وارد کنیم، جایگزین کردن ۲۶ میلیون خودروی مصرفی در کشور نیازمند زمان ۲۶ ساله خواهد برد و بدنبال آن، با وجود ترافیک‌های سنگین، برای تولید برق باز هم باید از مازوت استفاده کرد که با خود، آلایندگی به همراه دارد و این صورت‌مسئله کاملاً اشتباه است.

او خاطرنشان کرد: نکته حائز اهمیت این است که اگرچه تولید خودروهای داخلی، خالی از انتقاد نیستند، ولی سهم خودروسازی در مصرف سوخت و آلودگی شهرها تنها ۵ درصد است و در مقابل، ۹۵ درصد عوامل دیگر، وابسته به دولت و شهرداری‌هاست و دولتمردان، مسائل را اشتباه در ذهن مردم جا انداخته‌اند و همچنان نیز جا می‌اندازند.

خبرنگار فاطیماه میرزایی دخت