دولت – مردم و ارز ترجیحی

ایمان زنگنه عضو انجمن اقتصاددانان ایران – با توجه به فضا و شرایط اقتصادی که در جامعه و بدنه اقتصادی حاکم است شاهد افزایش بی سابقه تورم هستیم. تورمی که در ماه گذشته به بالای ده درصد رسید آن هم فقط برای یکماه که واقعا جای تعجب و سئوال است. ظاهرا عده ای از اقتصاددان بر این باورند این تورم نشات گرفته از سیاست های حذف ارز ترجیحی که سرریز در تورم خرداد ماه که متجلی شده است. اما عده دیگری معتقدند هنوز کامل سرریز این سیاست برروی تورم خرداد ماه پیاده نشده و حاصل آمار متغیرهای پولی بانک مرکزی که بانک مرکزی از اسفند ماه منتشر نکرده است. فلذا دقیقا نمی دانیم متغیرهای پولی اسفندماه چه تغییراتی کرده و ترکیب به چه شکلی خواهد بود که امروز شاهد چنین نرخ تورمی هستیم.

همچنین بخشی به ساختار اقتصاد ایران برمی گردد. با توجه به عددی که درز شده نشان از وضعیت کامل بی ثباتی در اقتصاد که باعث تشدید تورم در اقتصاد نیز شده است. ولیکن اثر حذف ارز ترجیحی اگر از حیث انتظارات در نظر بگیرید به دلیل شوک حذف ارز ترجیحی بخشی به جامعه منتقل شد آن هم از طریق پول جبران شد. همچنین موضوع یارانه ای که مابه ازای این موضوع پرداخت شد نتوانست به مردم این را برساند که دولت در صدد جبران است ولی این تلاش و نیت دولت جواب نداد و فقط باعث شد ارقام تشدید شونده تورم را شاهد باشیم.

حال باید این نکته را نیز اضافه کنم، بخشی از این تورم به وضعیت آشفته متغیرهای پولی برمی گردد که اگر آمار اسفند ماه را بانک مرکزی منتشر کند احتمال اینکه نقدینگی در اسفند ماه رکورد زده باشد، وجود دارد. چه بسا پایه پولی ما افزایش یافته و تغییر آن محسوس باشد. اما بحث انتظارات از سوی مردم با توجه به مسئله ای که در حذف ارز ترجیحی اتفاق افتاد متاسفانه با مردم گفتگویی پیرمون این سیاست نداشتیم. یعنی اقنای افکار عمومی صورت می گرفت. گفتگو با مردم کاری که باید سیاست گذار اقتصادی انجام می دادند آن هم در راستای سیاست های درستی که اتخاذ شد و تصمیم گرفته شده را به عموم اطلاع می دادید.

متاسفانه گفتگوی عمومی پیرامون این اتفاق مهم شکل نگرفت و مردم شناخت از اتفاقات و پیامدهای آن اطلاع نداشتند و بدون آگاهی مردم این تصمیم گرفته و عملیاتی شد. کما اینکه خیلی از کارشناسان اشاره می کردند هر گونه سیاست اصلاحی و هر گونه تغییر در متغیر های اقتصادی که اثرگذار است، باید در شرایط آرام تر شکل گیرد.

اگر بپذیریم بخشی از افزایش تورم در خرداد ماه بواسطه این سیاست بوده چند ماه طول می کشد که ارقام تورم رو به پائین را شاهد باشیم. یعنی تا بار آن تخلیه شود و سرریز این سیاست در تورم خود را نشان دهد چند ماهی طول می کشد. اما اینکه سال بعد شاهد باشیم تورم به این شکل داریم یا خیر یکسری عوامل در آن دخیل است. مسئله کسری بودجه دولت را داریم که محل تامین آن کجاست؟ اگر همان روال مخرب گذشته در پیش گرفته شود یعنی به نوعی از محل منابع بانک مرکزی یا از محل منابع نظام بانکی تامین شود مجدداً باعث تسلسلی می شود که در گذشته شاهد بودیم. یعنی پایه پولی افزایش می یابد و نقدینگی بسط می یابد و شاهد ابرتورم در ایران هستیم.  اگر اصلاحاتی در این چند مدت نداشته باشیم بارقه ای از اینکه بتوان گفت اقدامات ساختاری برای کاهش تورم انجام شده، مشاهده نمی شود. حتماً در این زمینه ها علاوه بر نحوه چگونگی تامین کسری بودجه دولت باید در نظر گرفته شود.