مالیات چیست؟

در تعریف کلی، مالیات انتقال بخشی از درآمدها یا سود فعالیت‌های اقتصادی جامعه به دولت است؛ چراکه ابزار و امکانات دست‌یابی به درآمد و سودها را دولت فراهم ساخته ‌است. بنابراین، مالیات یک نوع هزینه اجتماعی است که با هدف توسعه و ارتقای بخش‌های مختلف کشور و رسیدن به رفاه بیشتر اجتماعی، برای تأمین هزینه‌های عمومی استفاده می‌شود.

چرا مالیات مهم است؟

مالیات می‌تواند به توزیع عادلانه منابع و کنترل تورم کمک کند و در نتیجه به بهبود اقتصاد کشور و رفاه جامعه منجر شود. بی شک، دولت‌ها برای پوشش هزینه‌های خود، نیازمند منابع درآمدی بوده و مالیات نیز یکی از مهم‌ترین گزینه‌های درآمدی دولت است. مالیات یکی از عمده متغیرهایی است که دولت با استفاده از آن می‌تواند هم در متغیرهای کلان اقتصادی مانند رشد، اقتصادی، تورم و بیکاری و هم در تخصیص منابع و توزیع درآمد اثرگذار باشد.

امروزه نقش نظام‌های مالیاتی در هر کشوری برای تامین درآمدها از محل منابع مالیاتی بر هیچ کس پوشیده نیست. برای مثال، در بعد اجتماعی، هدف اصلی وضع مالیات کاهش فاصله طبقاتی و توزیع مجدد درآمدها است. در بعد اقتصادی نیز، هدف از وضع مالیات، تثبیت نوسانات اقتصادی، تخصیص بهینه تامین منابع بین بخش‌های مختلف و کمک به تسریع فرآیند توسعه نواحی محروم است.

انواع مالیات

هر کشور قوانین مالیاتی مستقل خود را دارد. برای مثال، در برخی از کشورها، افراد و شرکت‌ها درصدی از درآمد خود را به عنوان مالیات پرداخت می‌کنند. در کشورهای دیگر، مالیات بر مصرف به عنوان یکی از اصلی‌ترین دسته‌های مالیات در نظر گرفته می‌شود.

در واقع مالیات‌ها به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند و شامل مالیات بر املاک، مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر مالکیت، مالیات بر معاملات، مالیات بر سود شرکت‌ها، مالیات گمرکی و مالیات بر تجارت الکترونیکی می‌شود.

چرا باید مالیات بپردازیم؟

بی شک، پرداخت مالیات برای بسیاری از افراد ناخوشایند است. اما در واقعیت، پرداخت مالیات علاوه بر وظیفه‌ اجتماعی، یک الزام برای افرادی است که دارای منبع درآمدی هستند.

در بسیاری از کشورهای جهان که متکی بر اقتصاد تک محصولی نبوده مالیات یکی از ارکان اساسی درآمد دولت به حساب می‌آید. صنایع، شرکت‌ها، بنگاه‌های تجاری و به صورت کلی جامعه با پرداخت مالیات خود بخشی از منابع را در اختیار دولت گذاشته و دولت با برنامه‌ریزی این منابع، هزینه‌های لازم برای اداره جامعه و ارائه خدمات دولتی به مردم را به دست می‌آورد.

همچنین بخشی از درآمدهای افراد جامعه، به واسطه زیرساخت‌هایی است که توسط دولت‌ها به وجود آمده و توسعه و نگه‌داری این زیرساخت‌ها، نیازمند دریافت مالیات است؛ چراکه در صورت عدم دریافت مالیات، منابع مالی برای تامین و نگه‌داری این زیرساخت‌ها با مشکل کمبود بودجه رو برو می‌شود و در نهایت زیان و پیامد آن دوباره به مردم باز می‌گردد.

البته دولت‌ها با توجه به شرایط موجود و وجود محدودیت‌ها در برخی از مشاخص و گروه‌های خاص بخشی از جامعه را از پرداخت مالیات معاف کرده تا به رسالت عدالت اجتماعی و الگوی حکمرانی مطلوب عمل کنند.

مسئله همین جاست، یکی از ابعاد بسیار مهم دریافت مالیات، برقراری عدالت اجتماعی است، چراکه با دریافت مالیات از گروه‌های پر درآمد، بخشی از این منابع برای حمایت از گروه‌های کم درآمد هزینه می‌شود و مشاغل کم درآمد کم‌تر زیر بار فشارهای اقتصادی می‌روند.

با این حال، بسیاری از افراد جامعه، شرکت‌های تجاری، گروه‌های صنعتی و اقتصادی و حتی بعضا برخی از سازمان‌ها به فرار مالیاتی رو آورده که این مسئله خود پیامدهای منفی بسیاری را برای جامعه و اقتصاد جامعه به همراه خواهد داشت. البته فرار مالیاتی در اکثر کشورهای جهان مرسوم است، اما در صورت وجود فرهنگ مناسب مالیاتی یا فرهنگ سازی نظام مالیاتی می‌توان در بلند مدت فرهنگ غلط فرار مالیاتی را از میان برداشت.

بی شک در صورت پرداخت مالیات، تمامی گروه‌هایی که موظف به پرداخت هستند در توسعه و برقراری عدالت اقتصادی – اجتماعی نقش داشته و دولت‌ها می‌توانند با برنامه‌ریزی منابع مالیاتی در ارائه خدمات و توسعه زیرساخت‌های مورد استفاده جامعه، نقش بسزایی ایفا کنند.