آیا تحریم های غرب علیه روسیه، کارایی دارد؟

وب سایت “هیل” – وابسته به کنگره آمریکا- در مطلبی به قلم “راجان منون” پژوهشگر ارشد در موسسه مطالعات جنگ و صلح “سالتزمن” در دانشگاه کلمبیا آمریکا، تاثیر تحریم ها را بر اقتصاد روسیه بررسی کرده است.
به کانال عصر ایران در تلگرام بپیوندید

از نظر راجان منون: شواهد نشان می‌دهد که تحریم‌ها از نظر تاریخی در جلوگیری از دستیابی دولت‌ها به هدفی که برای آن ارزش بالایی قائل هستند، موثر نبوده است. نتایج تحریم‌های اعمال شده بر کره شمالی برای متقاعد کردن این کشور به کنار گذاشتن برنامه موشکی و تسلیحات هسته‌ای خود نمونه‌ای گویا در این باره است.

در مقام مقایسه با کره شمالی، روسیه نه تنها منابع اقتصادی بسیار بیشتری برای مقابله با تحریم ها دارد، بلکه از سال 2014 که بر سر الحاق شبه جزیره کریمه با تحریم های کشورهای غربی مواجه شد، اقداماتی را برای کاهش فشار آنها انجام داده است.

ذخایر ارزی روسیه اکنون بالغ بر 630 میلیارد دلار است که چهارمین ذخایر بزرگ جهان است. سهم اوراق قرضه روسی خریداری شده از سوی خارجی ها از نزدیک به 35 درصد در 2 سال پیش به 21 درصد در سال جاری کاهش یافته است.
بدهی خارجی روسیه نیز در پایان سال 2021، بالغ بر 478 میلیارد دلار بوده است. این میزان فقط 14 درصد از حجم تولید ناخالص داخلی روسیه است و از این حیث روسیه در میان کشورهایی است که پایین ترین بدهی خارجی را دارند؛ در حالی که وقتی پوتین در سال 2000 به مقام ریاست فدراسیون روسیه رسید، این نسبت 62 درصد بود.

آیا تحریم های غرب علیه روسیه، کارایی دارد؟

بر اساس گزارش مرکز تحقیقات کنگره آمریکا (CRS) روسیه نیز طی سال های گذشته همانند بسیاری دیگر از کشورهای تحت تحریم، وابستگی خود به دلار آمریکا را کاهش داده است و در این راستا بین سال‌های 2013 و 2020، سهم دارایی‌های دلاری در ذخایر بانک مرکزی روسیه 50 درصد کاهش یافته است.

در اواسط سال 2021، دولت پوتین اعلام کرد که دلار آمریکا که حدود یک سوم از 186 میلیارد دلار صندوق دارایی این کشور را تشکیل می دهد، با دیگر ارزهای خارجی جایگزین خواهد شد و مسکو برای کاهش شدید استفاده از دلار در تسویه حساب‌های تجاری با اعضای “اتحادیه اقتصادی اوراسیا” (ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان) و کشورهای دیگر عضو “بریکس” (برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی) اقدام کرده است.

اما بخش انرژی روسیه مطمئنا از تحریم‌های غرب ضربه خواهد خورد – و این ضربه بزرگی خواهد بود. فروش انرژی حدود 60 درصد از صادرات روسیه و 36 درصد از درآمدهای بودجه روسیه را تشکیل می دهد.

وابستگی به نفت و گاز برای روسیه هم موهبت و هم لعنت است و هنگامی که بهای جهانی انرژی سقوط می کند، اثرات نامطلوبی در کل اقتصاد این کشور بر جای می گذارد؛ زیرا روسیه، یک دولت نفتی و فاقد فهرست بسیار متنوعی از صادرات است.

با این حال، قیمت نفت خام اکنون بالای 90 دلار در هر بشکه است و اگر در این سطح باقی بماند، روسیه امسال 65 میلیارد دلار اضافی به دست خواهد آورد و البته جنگ در اوکراین می تواند قیمت نفت را حتی بیشتر کند.

حمله روسیه به اوکراین می تواند ضربه مرگباری به خط لوله گاز “نورد استریم 2 “وارد کند که فروش فعلی گاز روسیه به اروپا را حدود یک سوم افزایش می دهد و تحریم هایی که روسیه را از سیستم مالی بین المللی جدا می کند، جمع آوری درآمد حاصل از صادرات گاز طبیعی به اروپا را برای روسیه بسیار دشوار خواهد کرد.

اما اروپا که برای 40 درصد از مصرف گاز خود به روسیه وابسته است نیز به شدت آسیب خواهد دید چون جایگزینی صادرات گاز روسیه به اروپا – در مجموع 168 میلیارد متر مکعب در سال 2020 – با روی آوردن به سایر تامین کنندگان مهم آن (نروژ، الجزایر و آذربایجان) در کوتاه مدت غیرممکن خواهد بود. روسیه در این بخش در صورت تحریم، قطعا یک منبع درآمد ارزشمند را از دست خواهد داد، اما اروپا نیز متضرر خواهد شد.

هرچه تحریم‌های غرب علیه روسیه عمیق‌تر و گسترده‌تر باشد، احتمال اینکه شهروندان معمولی روسیه بهای گزافی را بپردازند، بیشتر می‌شود. علاوه بر این، با توجه به اینکه تجارت اروپا با روسیه (282 میلیارد دلار در سال 2021) به طور قابل توجهی بیشتر از تجارت ایالات متحده و روسیه (36 میلیارد دلار در سال 2021) است، اقتصاد اروپا بسیار بیشتر از ایالات متحده آسیب خواهد دید.

آیا تحریم های غرب علیه روسیه، کارایی دارد؟
هیچ کدام از اینها به این معنی نیست که تحریم ها به اقتصاد روسیه آسیبی وارد نمی کند چون قطعا تحریم ها به اقتصاد روسیه ضربه خواهد زد؛ اما اگر پوتین تصمیم گرفته است که یک حمله بزرگ به اوکراین در چارچوب یک هدف مهم امنیت ملی انجام دهد، این مساله را از قبل محاسبه کرده و نمی توان به کارایی تحریم ها برای تغییر رفتار و بازی روسیه حساب کرد و نمی توان انتظار داشت که پوتین سرزمین هایی را که به بهای گزاف تحریم های گسترده از اوکراین به دست آورده باشد به آسانی رها کند؛ زیرا تحریم‌ها دردی را بر اقتصاد روسیه وارد می‌کند که بر اساس تصور و ادعای غرب، غیرقابل تحمل خواهد بود.