بهـار چابهار در زمستـان تحریم

قرار داشتن بندر چابهار در حاشیه دریای عمان و اتصال به اقیانوس هند از مسیر این دریا، این بندر را تبدیل به مکانی استراتژیک و نقطه‌ای باارزش برای ایران و سایر کشورهای منطقه کرده، به همین دلیل هندی‌ها تلاش می‌کنند ۸۵ میلیون دلار سرمایه خود را برای توسعه این بندر صرف کنند و قرار است یک فاز از ۴ فاز توسعه این بندر را راهبری کنند.

گرچه امریکا چابهار را به‌دلیل حضور هند یعنی یکی از شریکان اقتصادی خود در این بندر، از تحریم معاف کرده، اما به هرحال فرصت ارزشمندی پیش روی ایران برای توسعه این بندر و بهره‌برداری از ظرفیت‌های ترانزیتی آن فراهم شده است.

همزمان با آغاز دور جدید تحریم‌های امریکا علیه ایران از ۱۳ آبان، گفته شده به‌دلیل منافع هند در چابهار، این بندر از تحریم‌های جدید مستثنا شده است. استفاده از مسیر بندر چابهار برای ترانزیت، هزینه حمل‌ونقل و زمان برای صادرات کالاهای هند به دیگر کشورها را به یک سوم کاهش می‌دهد.

باتوجه به مشکلاتی که هند با پاکستان دارد، همواره به‌دنبال تقویت ترانزیت خود از مسیرهایی است که بتواند پاکستان را دور بزند؛ بر همین اساس، چابهار مسیری در اختیار این کشور می‌گذارد که علاوه بر برآورده شدن این هدف، هند بتواند با همکاران راهبردی خود در افغانستان و آسیای مرکزی ارتباط داشته باشد.

این بندر تجارت میان هند، افغانستان و ایران را با توجه به مخالفت‌های پاکستان برای استفاده از خاک این کشور، افزایش خواهد داد. هند همچنین به‌دنبال توسعه کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب است که می‌تواند هزینه و زمان صادرات هند به آسیای مرکزی را بسیار کاهش دهد.

براساس همین مزیت‌ها، بعد از چند سال گفت‌وگو و مذاکره، موافقتنامه همکاری هند با ایران در یکی از فازهای توسعه‌ای بندر چابهار، سال گذشته به امضا رسید و براساس آن، قرار است به‌زودی، هندی‌ها درقالب یک قرارداد بی‌اوتی (ساخت، بهره‌برداری و انتقال) به ارزش ۸۵ میلیون دلار، در این زمینه اقدام کنند. مدت زمان حضور هند در چابهار براساس این قرارداد، ۱۰ سال است.

علاوه بر این، باتوجه به متصل نبودن چابهار به خط‌آهن و ضرورت وجود این زیرساخت حمل‌ونقلی برای کاهش هزینه‌های ترانزیت، احتمال دارد این کشور، ساخت بخش‌هایی از این خط‌آهن را نیز بپذیرد که در این زمینه، گشایش یک خط اعتباری ۱۵۰ میلیون دلاری از سوی هند محتمل است و مذاکره همچنان ادامه دارد.

در مدت زمان ۱۰ سالی که ایران و هند برای توسعه بندر چابهار قرارداد دارند، از هر میزان کالایی که وارد این بندر شود، سهمی از ترانزیت و ترانشیپ آن متعلق به ایران و بخشی هم برای هندی‌ها خواهد بود.

لزوم تکمیل خط‌آهن منطقه

یکی از کارشناسان حمل‌ونقل کشورمان معتقد است تکمیل زیرساخت‌های حمل‌ونقلی به‌ویژه راه‌آهن، برای بهره‌گیری از فرصت ارزشمند پیش آمده در بندر چابهار، ضروری است.
سعید قصابیان با اشاره به اینکه چابهار مشمول تحریم‌های جدید امریکا نشده، به صمت گفت: باتوجه به مزیت‌های چابهار برای هند و افغانستان و نیز سرمایه‌گذاری هند در این بندر، این دو کشور از امریکا خواستند چابهار از دایره تحریم بیرون بماند تا هند بتواند ترانزیت به افغانستان از این مسیر را ادامه دهد.
وی با بیان اینکه هند در رقابت با پاکستان و چین، قصد دارد بازار افغانستان را تصاحب کند، اظهار کرد: هند با هدف رقابت با پاکستان و چین، اقدام به سرمایه‌گذاری در چابهار کرده و قصد دارد در راه‌اندازی راه‌آهن این بندر مشارکت کند.
قصابیان با بیان اینکه این مسئله به‌تنهایی نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک بندر چابهار است، افزود: باتوجه به وضعیت فعلی، به‌نظر می‌رسد معادله‌های بین‌المللی برای رونق چابهار و رونق ترانزیت در حال جواب دادن است که این می‌تواند فرصتی برای کشور و بندر چابهار در زمینه رونق، افزایش اشتغال و کاهش فقر در این منطقه باشد.
این کارشناس حمل‌ونقل با بیان اینکه دولت ایران باید تلاش کند تا بهترین بهره‌برداری را از این فرصت داشته باشد و برای جذب سرمایه‌های خارجی در این منطقه تلاش کند، گفت: امیدواریم وزیر جدید راه و شهرسازی، برنامه‌ای برای استفاده از این فرصت و به سرانجام رساندن راه‌آهن چابهار-زاهدان داشته باشد.
از سوی دیگر اسلامی باید برای پایان طرح اتصال ریلی ایران-افغانستان تلاش کند تا زمینه انتقال ریلی همه بارهای هند به افغانستان فراهم شود.
قصابیان با اشاره به موقعیت استراتژیک بندر چابهار به‌دلیل قرار داشتن در مسیر کریدور شمال-جنوب که روسیه و اروپا را به اقیانوس هند متصل می‌کند، افزود: بهره‌برداری از بندر چابهار و رونق آن، گامی مهم برای افزایش ترانزیت کشور در همه بخش‌های ریلی، جاده‌ای و دریایی است که البته ترانزیت ریلی در اولویت است.
او ادامه داد: به‌نظر می‌رسد برنامه هندی‌ها برای استفاده از بندر چابهار این است که کانتینرها را با کشتی به این بندر منتقل کنند و از راه زمینی به افغانستان برسانند؛ بنابراین پایان پروژه‌های خط‌آهن چابهار-زاهدان و خواف-هرات برای بهره‌برداری بهینه از بندر چابهار اولویت دارد.

قصابیان افزود: در واقع باید امکانات حمل‌ونقل ترکیبی برای انتقال بار از کشتی به ریل و جاده در چابهار فراهم شود که البته به‌نظر می‌رسد این مسائل در قرارداد ایران با هند برای توسعه این بندر، پیش‌بینی شده است.

این کارشناس حمل‌ونقل با بیان اینکه باید برای جلوگیری از سنگ‌اندازی در مسیر سرمایه‌گذاری‌های خارجی و فراری دادن آنها از کشور نیز تمهیداتی اندیشیده شود، گفت: ائتلاف هند، ایران و افغانستان می‌تواند اتحاد پاکستان و چین را در منطقه، تحت فشار قرار دهد.

قصابیان با تاکید بر اینکه ایران از تجارت با هند و افغانستان بیشتر سود خواهد برد تا تجارت با پاکستان، افزود: به احتمال زیاد، پاکستان اقدام‌هایی برای به شکست کشاندن این حلقه تجاری انجام خواهد داد و باید آمادگی این وضعیت را داشته باشیم.

فرصت‌سوزی نکنیم

رئیس کمیته بنادر و صنایع دریایی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی معتقد است ایران باید قدر فرصت پیش آمده در بندر چابهار را بداند و بهترین استفاده را از خروج چابهار از شمول تحریم‌ها ببرد.

حسین هاشمی تختی با اشاره به قرارداد امضا شده میان ایران و هند برای یکی از فازهای توسعه‌ای بندر چابهار به ایرنا گفت: معافیت این بندر از دور جدید تحریم‌ها، فرصتی ویژه برای توسعه و تقویت واردات و صادرات کشور است.

نماینده بندرعباس، قشم، خمیر، حاجی‌آباد و ابوموسی در مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر اینکه سرمایه‌گذاری هندی‌ها در چابهار برای تکمیل تجهیزات و زیرساخت‌های بندری، زمینه‌ساز رونق منطقه در آینده خواهد بود، افزود: نباید فرصت‌سوزی کنیم و لازم است از فرصت فراهم‌شده به بهترین شکل برای انجام عملیات بندری و رونق تجارت دریامحور کشور استفاده کنیم.

این عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به ارزآوری بالای بندر چابهار در صورت توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها، اظهار کرد: مسئولان ذی‌ربط باید هرچه زودتر، طرح‌های توسعه و تجهیزاتی این بندر را به نتیجه برسانند.