زندگی برای کسانی که فکر می کنند یک کمدی و برای کسانی که احساس می کنند یک تراژدی است./هوراس والپول
۱۴۰۳/۱/۱۰
» اجتماعی » نگاهي به مؤلفه هاي تأثيرگذار بر ايجاد تحوّل در بازار حمل و نقل عمومي
تاریخ انتشار : 2018/10/06 - 18:40
Warning: Use of undefined constant   - assumed ' ' (this will throw an Error in a future version of PHP) in /home1/tadbiret/public_html/wp-content/themes/1111111/sidbar/single.php on line 16
 کد خبر: 19951
 1027 بازدید

نگاهي به مؤلفه هاي تأثيرگذار بر ايجاد تحوّل در بازار حمل و نقل عمومي

يكي از ابتكارات كارآمد بشري كه منشأ تحولات بزرگ اجتماعي بوده است، مديريت شهرها از طريق ارائه خدمات نوين در حوزه حمل و نقل شهری و عمومی بوده است.

نگاهي به مؤلفه هاي تأثيرگذار بر ايجاد تحوّل در بازار حمل و نقل عمومي

امیر دیانی- نگاهي گذرا به مؤلفه هاي بازار حمل و نقل شهري نشان مي دهد كه با توجه به اهميت حمل و نقل در توسعه چرخه اقتصادي، اجتماعي و صنعتي، رقابت ميان مُدهاي مختلف حمل و نقل و شركت هاي ارائه دهنده خدمات در سطح شهرها تنگاتنگ بوده و فضاي آن بسيار چالشي و پيچيده است از اين رو توفيق مديريت شهري در مديريت و هدايت كارآمد وسائط حمل و نقل شهري، به فراهم آوردن سود براي شهروندان و ايجاد يك معادله “برد – برد – برد” براي تمامي گروه هاي ذي نفع منتهي مي شود. در سطح كلان شهرها، شركت هاي عمومي و خصوصي ِحوزه حمل و نقل مي كوشند متناسب با ساختار جمعيتي، تراكم و زمينه هاي جغرافياي شهري، پاسخگوي تقاضاي روزافزون شهروندان در حوزه حمل و نقل شهري باشند.
پويايي شهرها و لزوم پاسخگوئي به تقاضاي روزافزون براي جابجائي در مقاصد گوناگون شهري و تنوع مُدهاي حمل و نقل شهري با توجه به مؤلفه هايي نظير: سرعت، دقت و ايمني به ايجاد و رشد پر شتاب بروز تغييرات بنيادين در گونه هاي مختلف حمل و نقل شهري منتهي شده است كه در نهايت مديران، برنامه ريزان و سياستگذران حوزه مديريت شهري را بر آن داشته تا در پي سازماندهي و هدفمند نمودن بازار حمل و نقل در كلان شهرهاي دنيا باشند. در تعيين ساختار حمل و نقل شهري، برخي از مؤلفه ها و پارامترها نقش به سزائي در پيشبرد اهداف و تحقق چشم اندازهاي مربوط به جابجائي شهروندان ايفاء مي كنند كه از آن جمله مي توان به عوامل موجود در محيط دروني و بيروني بازار حمل و نقل، مقررات، قوانين و ضوابط حاكم بر مديريت شهري در حوزه حمل و نقل بخش هاي عمومي و خصوصي و نيز ميزان تصدي گري بخش دولتي و درجه مشاركت بخش خصوصي اشاره نمود.
اين در حالي است كه اغلب الزامات سياسي، فرهنگي و اجتماعي نظير: رشد و توسعه شهرها و گسترش شهرنشيني و بعضاً حومه نشيني در شهرك هاي اقماري پيرامون كلان شهرها، به عنوان يك مؤلفه با اهميت فرايند مديريت حمل و نقل شهري را متأثر مي نمايد. از طرفي نيز مشاهده مي شود كه در بطن بازار حمل و نقل نيز برخي آشفتگي ها و بي برنامگي ها وجود دارد كه مي تواند زمينه سازي بروز فاصله ميان انتظارات و خواسته هاي شهروندان به عنوان مشتريان بخش حمل و نقل شهري و خروجي هاي آن به عنوان نتايج تلاش هاي صورت گرفته يعني جابجائي مسافران از مبادي شهري به مقاصد مختلف شهري باشد.
مطالعه سبك مديريت شهري در كشورهاي مختلف نشان مي دهد كه غالباً مديران شهري براي توفيق در هدايت صحيح جريان ترافيك و ارتقاي سطح عمومي رضايت شهروندان، علاوه بر سازماندهي و برنامه ريزي حمل و نقل شهري، لازم است بهبود تشكيلات، روش ها و فرايندهاي پشتيباني ِ تخصصي و عمومي حمل و نقل عمومي شهري را نيز به دقت مورد نظارت و مداقه قرار داده و از آن حمايت نمايند.
با نگاهي به ادبيات مديريت شهري مشاهده مي شود كه يكي از الزامات مهم شهري، تحرك وسائط نقليه در راستاي جابجائي پويايِ شهروندان در سطح شهرهاست كه گاهي با دخالت هاي نابجاي بخش هاي عام و دولتي و نيز وجود موانع ساختاري و محتوائي از قبيل: قوانين دست و پاگير يا بوركرسي هاي زائد پياده سازي آن را در مرحله اجرا با مشكل مواجه مي نمايد. وجود برنامه ها و سياست هاي مناسب براي تقويت فضاي رقابت كامل و ايجاد بسترهاي لازم براي ايجاد بازار آزاد در بخش حمل و نقل، بدون تصدي گري بخش دولتي و با مشاركت بخش خصوصي، مي تواند زمينه ي رقابتي سالم و سازنده ميان بخش هاي درگير در حمل و نقل شهري را فراهم آورد.
طي سال‌هاي اخير مشاهده شده است عوامل مختلف و پديده هاي متعددي، ساختار نظام خدمات حمل و نقل عمومي در كلان شهرهاي دنيا را متأثر ساخته‌اند. برگزاري مناقصه‌هايي كه كمتر جنبه رقابتي دارند خود يكي از چالش هاي فراروي بخش خصوصي براي ورود به عرصه حمل و نقل شهري است. از سوي ديگر به منظور بقاء حمل و نقل عمومي و فعاليت پويا و دائمي آن، لازم است حمايت هاي بخش دولتي و يارانه هاي مناسب به موقع در اختيار اين حوزه قرار گيرد. چنانكه مشاهده مي شود محدوديت‌هاي بودجه و سودآور نبودن حمل و نقل عمومي يكي از مشكلات مهم اين عرصه از خدمات شهري در سراسر دنياست.
بررسي مطالعات صورت گرفته نشان مي دهد در ديگر بخش ها نيز روند مشابهي براي ساير بازارها وجود دارد كه تقاضا براي حمل و نقل ريلي را متأثر ساخته است. از جمله اين روندها مي توان به موراد زير اجمالاً اشاره نمود:
نخست : روند متمركز هدايت و مديريت حمل و نقل شهري كه تقريباً در تمامي بازارهاي حمل و نقل دنيا به هم شبيه است.
دوم: ظهور بازيگران جديد در عرصه حمل و نقل شهري كه فضاي آن را به يك محيط رقابتي با حضور ساير اشكال متنوّع حمل و نقل بدل ساخته كه در نهايت مستقيماً حمل و نقل عمومي را متأثر مي سازد. در اين شرايط شركت هاي حمل و نقل خصوصي و ساير بازيگران كوچكترِ اين فضاي رقابتي، متغير و غيرقابل پيش بيني مي‌كوشند موقعيت خود را در اين بازار پيچيده و متلاطم حفظ نمايند.
در اين بين بسياري از صاحبنظران حوزه حمل و نقل چنين استدلال مي‌كنند كه انحصار طلبي در بازار حمل و نقل و عدم وجود وجود شرايط رقابت كامل و يا وجود انحصارهاي يك يا چند جانبه، يكي از سناريوهائي است كه به بدترين شكل ممكن بازار حمل ‌و نقل را به سمت ناكارآمدي سوق مي دهد از اين رو لازم است دولتها با ايجاد زمينه هاي مناسب، ضمن بوجود آوردن شرايط رقابت كامل و ترغيب بخش خصوصي به حضور فعال در اين عرصه، زمينه پويائي و ارتقاي آن را فراهم نمايند.

يكي از ابتكارات كارآمد بشري كه منشأ تحولات بزرگ اجتماعي بوده است، مديريت شهرها از طريق ارائه خدمات نوين در حوزه حمل و نقل شهری و عمومی بوده است.

از سوي ديگر با مطالعه ادبيات موضوع مشاهده مي شود در محافل دانشگاهي و آكادميك تحقيقاتي وجود دارد كه اين ذهنيت را در بررسي علل و دلايل افت كيفيت و يا راندمان اقتصادي پائين حمل و نقل شهري، تقويت مي كند؛ كه راهكار مؤثر ارتقاي سطح كيفيت و بهبود وضعيت حمل و نقل و رضايت ذي نفعان و شهروندان، جلوگيري از تك قطبي شدن حمل و نقل شهري و ترغيب بازيگران كوچك، چابك، داراي صلاحيت كافي و استفاده بهينه ازتمامي پتانسيل هاي آنهاست. در عين حال نيز در بازار حمل و نقل و در شرايط خاص براي كلان شهرها نظير: تراكم جمعيتي بالا، عدم وجود منابع مالي و بودجه كافي، تحريم يك كشور و مسائلي از اين دست كه سبب مي شود هزينه نگهداري و تعميرات ناوگان حمل و نقل افزايش يابد؛ حمايت گسترده دولت هاي مركزي، محلي و شهرداري ها در يك مقياس اقتصادي مناسب، مي تواند به عنوان يك تسهيلگر مؤثر بوده به شرط آنكه عرصه بر شركت‌هاي كوچكتر براي تحصيل سود و بقاء در بازار حمل و نقل تنگ نشود.
هر اندازه دانش و تجربه مديران شهري در برنامه ريزي و ساماندهي سامانه هاي حمل و نقل بيشتر باشد به رقابت و ايجاد فضاي آزاد و در عين حال تحت نظارت اهميت مي دهند و اين خود به معناي بوجود آمدن جو رقابتي ميان بنگاه ها و سامانه هاي حمل و نقل است كه خود مستلزم مديريت چالش هاي فراروي آن است. بنابراين موزانه قدرت ميان رقباي بخش حمل و نقل از وجوه مهم و تأثيرگذار براي ايجاد تعادل در بازار حمل و نقل شهري به شمار مي رود.
نگاهي به تجربه اتحاديه اروپا در ساماندهي نظام حمل و نقل شهري،‌ نشان مي دهد ايجاد شرايط رقابتي و حضور فعال بخش هاي خصوصي در كنار نهادهاي عام و غيردولتي به صورت برنامه ريزي شده، توانسته است در كنار مقررات، روندها و قوانين عمومي شرايط ارائه خدمات به شهروندان را تسهيل و تسريع نموده و رضايت شهروندان را به همراه داشته باشد. همچنين وجود قوانين صريح، شفاف و حمايت كننده مي تواند مشوّق مناسبي براي بهره برداران بخش هاي خصوصي و به طور خاص شركت هاي حمل و نقل نوپا در اين حوزه از تجارت باشد.
وجود بسترها و چارچوب هاي قانوني و نيز وضع مقررات توسط مقامات ذي صلاح شهري، نظير: برنامه ريزان، سياستگذاران و مديران با هدف سازماندهي و بهبود شرايط حمل و نقل عمومي در سطح شهرها انجام مي شود كه هدف آن برآورده نمودن نيازهاي شهروندان و تسهيل شرايط ترافيكي معابر شهري است كه بايد مد نظر قرار گيرد.
با گسترش روز افزون شهرها و مطرح شدن مقوله هايي نظير: تاب آوري و توسعه پايدار براي بهبود شرايط زندگي شهروندان در شهرها، اينك زمان آن فرارسيده است كه كشورها تجربيات و دانش خود را در زمينه مديريت بهينه حمل و نقل عمومي به اشتراك گذاشته و گامي مؤثر به سوي بهبود مديريت شهري و ايجاد شرايط مناسب براي زندگي در شهرها بردارند. چنين رويكردي سبب مي شود بازار حمل و نقل عمومي توانا شده و روند تحقق اهداف آن به صورت سيستمي تسهيل شود. فراهم آوردن خدمات با كيفيت براي تمامي اقشار و بخش هاي جامعه در حوزه ترابري شهري، علاوه بر رشد اقتصادي سبب مي شود ساير هزينه هاي شهري كاهش يافته و روند ترافيك وسائط نقليه در سطح معابر شهري روان شود از طرفي به كاهش انتشار گازهاي گلخانه اي و بهبود محيط زيست كمك فراواني مي نمايد. از سوي ديگر لزوم ايجاد عدالت و رفاه اجتماعي براي همگان،‌ كارآفريني و توسعه شهري؛ ضرورت و اهميت مديريت پايدار در عرصه حمل و نقل عمومي را روشن مي سازد.
وجود محافل پژوهشي و ايجاد گفتمان هاي علمي، مي تواند زمينه هاي نوآوري و خلاقيت و نيز بسترهاي كارآفريني را از طريق حركت به سمت روندهاي پايدار فراهم سازد. بدون شك بررسي ابعاد گوناگون و جنبه هاي مختلف توسعه حمل و نقل شهري با توجه به رويكردها و آسيب هاي اين حوزه نشان مي دهد بسياري از گزينه هاي موجود كه از طريق مطالعات الگوگيري بدست مي آيد غالباً براي شرايط بومي شهرها مناسب نيستند و بايد فراخور شرايط، موقعيت و بافتار جمعيتي و فرهنگي شهرها به طور متناسب تغيير يافته و بومي سازي شوند تا اثربخشي آنها افزايش يابد و به حل مسائل و مشكلات حمل و نقل شهري كمك نمايند.
آنچه مسلم است مقايسه روندها و روش هاي موجود يا مورد استفاده نشان مي دهد يافتن وجوه اشتراك و تمايز فرايندها مي تواند مديران شهري را به نقاط قوت و ضعف روش هاي اداره ترابري شهري رهنمون باشد از اين رو مناسب است از طريق در پيش گرفتن رويه هاي مناسب و تعامل سازنده با مجامع علمي و پژوهشي حمل و نقل، دانش و تجربيات اين حوزه به مستمر به روزرساني شده و به طور مؤثر با سايرين به اشتراك گذارده شود.
از سوي ديگر جهت گيري ارائه خدمات به شهروندان در حوزه هاي مرتبط با حمل ‌و نقل شهري با توجه به ظهور فنّاوري جديد شاهد تغييرات چشمگيري به ويژه در بخش هاي مختلف خدمات مسافري بوده است. ديجيتالي سازي فرآيندها و دسترسي عموم شهروندان به داده‌هاي آنلاين از طريق شبكه‌هاي كامپيوتري، سرعت استفاده و دسترسي به حمل ‌و ‌نقل شهري را از طريق دريافت به هنگام اين داده‌ها مضاعف ساخته است. كه اين مسئله نيز خود بر رويكرد بازيگران عرصه حمل و نقل شهري تأثير گذار بوده و به عنوان يك مؤلفه تأثيرگذار بازار حمل و نقل شهري را متحوّل ساخته است.
يكي ديگر از رويكردهاي نوين در صنعت حمل ‌و ‌نقل شهري كه در سالهاي اخير توفيق مناسبي داشته است استفاده از رهيافت اتومبيل‌هاي اشتراكي در سطح شهرهاست كه از طريق مكانيزم هاي مناسب توانسته به عنوان يك راهكار نوين در برابر روش هاي سنتي خود ظاهر شده و تا حد زيادي بار ترافيك شهرها را كاهش دهد و نيز پاسخ مناسبي براي سليقه هاي مختلف شهروندان باشد.
در هر صورت ارائه خدمات مورد نياز شهروندان، بومي سازي فنّاوري‌هاي نوين، ارتقاي سطح امنيت و ايمني در سفرهاي شهري، كاهش هزينه‌ها و فراهم آوردن بسترهاي راحتي مسافران، از جمله مؤلفه هايي است كه مي‌تواند اقبال شهروندان به حمل و نقل عمومي و بهره وري سيستم‌هاي حمل و نقل شهري را افزايش دهد. بنابراين لازم است مديران و برنامه ريزان شهري همواره مأموريت سامانه ‌هاي حمل‌ و نقل عمومي را در فراهم آوردن زمينه‌هاي جابجائي راحت، سريع، دقيق و ايمن شهروندان مدنظر قرار دهند تا در نهايت ارتقاي فرهنگ استفاده از حمل و نقل عمومي در مقابل استفاده وسائط شخصي اغلب تك سرنشين امكان پذير شود.
طي سالهاي اخير، رواج بهره گيري از سامانه‌هاي هوشمند حمل و نقل (ITS) نقش به سزاي را در بهينه نمودن فرايند انجام سفرهاي شهري از طريق حمل و نقل عمومي ايفاء نموده است. باز طراحي ساختار حمل و نقل عمومي، بايد متناسب با توسعه تكنولوژي و نياز مشتريان بوده تا در نهايت به جذب سهم بيشتر از بازار حمل و نقل و رضايت شهروندان منتهي شود. طراحي و سازماندهي خدمات حمل و نقل عمومي در شهرها بايد به گونه اي باشد كه بيشترين سود و كمترين هزينه را براي مسافران و ساير ذي نفعان در پي داشته باشد مهمي كه مي تواند از طريق مديريت صحيح، برنامه ريزي راهبردي و همگرائي مجموعه هاي ذي ربط محقق گردد.


برچسب ها : ,
دسته بندی : اجتماعی , حمل و نقل , خبر داغ , یادداشت
ارسال دیدگاه