می‌خواهند خروج از ایران را تبدیل به رویا کنند

براساس لایحه بودجه منتشر شده از سوی دولت درآمد دولت از عوارض خروج از کشور هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. رقم عوارض خروج از کشور همیشه موضوعی بسیار بحث برانگیز بوده است. برای مثال روزگذشته خبری منتشر شد که حاکی از افزایش چند برابری عوارض خروج از کشور در لایحه بودجه کشوری بود. به عبارتی بر اساس این خبر و بودجه اعلامی رقم عوارض خروج از کشور از ۴۰۰ هزارتومان به حدود ۵ میلیون تومان افزایش می‌یابد. اما رئیس سازمان برنامه و بودجه در نشست خبری خود این موضوع را تکذیب کرد.

میرکاظمی گفت: «پیشنهاداتی مبنی بر افزایش عوارض خروج از کشور به صورت درصدی از بلیت مطرح شد که هنوز وارد دولت نشده است. اما این ارقام مطرح شده صحت ندارد و هنوز تصمیمی در این باره نگرفتیم.» اما در عین حال، رقمی که در بودجه مطرح شده است نشان دهنده آن است که ما با افزایش رقم عوارض خروج از کشور مواجه خواهیم شد، ولی میزان افزایش آن هنوز مشخص نیست. این کار شاید نوعی مانع تراشی باشد بر سر اینکه مردم برای تفریح خود و انجام سایر امور از کشور خارج نشوند. باتوجه به وضعیت بودجه دولت از منظر کارشناسان گردشگری آیا باید رقم عوارض خروج از کشور افزایش پیدا کند و اگر افزایش یابد این کار چه صدمه‌ای به گردشگری خارجی و آژانس‌های مسافرتی می‌زند؟

عوارض خروج از کشور در سال آینده

البته یکی از نمایندگان مجلس بر این اعتقاد است که عوارض سال ۱۴۰۱ در محدوده سال‌های قبل از شیوع کرونا تعیین شده است. مجتبی توانگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با ایسنا، در واکنش به انتشار اخباری درباره افزایش ۵برابری عوارض خروج از کشور که در لایحه بودجه دولت آمده است، اظهار کرد: میزان درآمد دولت از محل عوارض خروج از کشور نسبت به سال‌های قبل از شیوع کرونا تفاوت چندانی نکرده است. دولت سابق در بودجه سال‌های ۹۸ و ۹۹ میزان درآمد حاصل از عوارض خروج از کشور را به ترتیب ۱۴۰۰ میلیارد تومان و ۱۶۱۰ میلیارد تومان پیش بینی کرده بود.

این مبلغ در بودجه سال ۱۴۰۰ به ۱۱۰ میلیارد تومان کاهش پیدا کرد که دلیل آن شیوع کرونا و کاهش مسافرت‌های خارجی بود. دولت سیزدهم در بودجه ۱۴۰۱، میزان عوارض خروج از کشور را ۱۵۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته است، این یعنی ۱۱۰میلیارد تومان کمتر از عوارض سال ۹۹ و ۱۰۰ میلیارد تومان بیشتر از عوارض سال ۹۸؛ بر این اساس می‌توان گفت که عوارض سال ۱۴۰۱ در محدوده سال‌های قبل از شیوع کرونا تعیین شده است.

رونق گردشگری از این مسیر حاصل نمی‌شود

با این حال، اردشیر اروجی کارشناس گردشگری در این باره به ماگفت: «نباید به هیچ عنوان عوارض خروج از کشور افزایش پیدا کند. آن هم به این صورت که هر سال این نرخ افزایش پیدا کند و بعد هم در طول سال هم اگر کسی بخواهد چند سفر برود این رقم به صورت تصاعدی افزایش پیدا کند. دولت به دلیل کمبود منابع این کار را انجام می‌دهد و آن را توجیه می‌کند. یعنی الان علت این مسئله در حقیقت رفع کمبود مالی بودجه دولت است که به این نوع کار‌ها روی آورده است و از هر روشی سعی می‌کند درآمد کسب کند.

از نظر بحث گردشگری و رونق آن این کار درستی نیست. ما همانطور که علاقمند هستیم که گردشگران از کشور‌های دیگر به کشور ما بیایند باید راه را باز بگذاریم تا گردشگران ما هم به کشور‌های دیگر سفر کنند. این در حقیقت یک بحثی است که ما باید طراز گردشگری را در این صنعت ببینیم. طراز گردشگری به این معنا است که تعداد ورودی‌ها و خروجی‌های ما در درجه اول برابر باشد.

اگر بخواهیم رونق گردشگری ایجاد کنیم باید تعداد ورودی‌های ما بیشتر از خروجی‌ها باشد، اما نه از طریق ایجاد مانع سر راه تردد گردشگران بلکه از لحاظ ایجاد جاذبه از مناظر متعدد باید به این موضوع توجه داشته باشیم. اینکه ما مانع ایجاد کنیم که کسی از کشور خارج نشود راهکار درستی نیست و رونق گردشگری از این مسیر حاصل نمی‌شود. طراز گردشگری دو بعد دارد: یک بعد آن طراز گردشگری از لحاظ تعداد است که پیشتر اشاره کردم و بعد دیگر به لحاظ درآمد حاصل از گردشگری است. کسانی که به خارج از کشور می‌روند یک مقدار ارزی را از کشور خارج می‌کنند. از سوی دیگر کسانی که از کشور‌های دیگر به ایران می‌آیند مقداری ارز را وارد کشور می‌کنند.»

طراز گردشگری

وی ادامه داد: «طراز گردشگری در درجه اول باید مساوی باشد. یعنی میزان ارزی که ار کشور خارج می‌شود با میزانی که به کشور وارد می‌شود برابر باشد. اگر ما بخواهیم رونق گردشگری داشته باشیم باید طراز گردشگران به لحاظ درآمد نیز مثبت باشد. این هم باز حاصل نمی‌شود مگر از طریق روش‌های درست علمی برای بازاریابی و تبلیغات بحث گردشگری. این راه‌هایی که انتخاب می‌شود راه‌های درستی نیست.

دولت باید دقت کند که این کسب درآمد آیا به ضرر بخش گردشگری هست یا نه؟ ما اینجا با یک تعارضی رو به رو هستیم. در جایی می‌گویند ما می‌خواهیم گردشگری را رونق دهیم، اما در سوی دیگر برای کسب درآمد عوارض خروج از کشور را افزایش می‌دهند.

این سیاست‌ها ضد همدیگر است اگر بنا بر توسعه گردشگری است این روش‌ها روش‌های درستی نیست؛ بنابراین به نظر من این بحث عوارض به دلیل کمبود درآمد دولت است و از سوی دیگر در درجه دوم به این دلیل است که دولت می‌خواهد طراز گردشگری را به این شکل مثلا مثبت سازد. اما این روش اصلا روش درستی نیست. نمی‌شود ما برای خروج از کشور مردم مانع شویم و از سوی دیگر جاذبه‌های جذب گردشگر هم نداشته باشیم.»

لطمه جدی

در این خصوص محمد گائینی کارشناس گردشگری نیز به ما گفت: «نفس این عوارض خروج از کشور در حال حاضر در شرایطی که در کشور نه جنگ وجود دارد و نه اتفاق عجیبی رخ می‌دهد زیر سوال است. در اصل افراد به چه دلیل باید عوارض خروج از کشور پرداخت کنند؟ به نظر من این مهم‌ترین مسئله است که باید تعیین شود که فرمول آن بر چه اساسی مشخص می‌شود.

آیا هر جایی که در کشور ما پول کم آوردیم باید از گردشگر آن پول را دریافت کنیم؟ آیا عوارض در سایر صنایع هم چند برابر می‌شود؟ قطعا این کار در مسیر گردشگری تاثیر منفی‌ای دارد. صنعت گردشگری حدود دو سال با مشکلات زیادی جدی مواجه بود و الان افزایش نرخ عوارض خروج از کشور می‌تواند لطمه جدی‌تری به این صنعت وارد سازد. ضمن اینکه گردشگری خروجی و ورودی دو دستگاه جدا در کشور ما نیستند و بسیاری از افراد و موسسات در هر دو زمینه به فعالیت مشغول هستند. رسما هر تغییر منفی‌ای در گردشگران خروجی بر کل بدنه تاثیر خود را به جای می‌گذارد.»

سفر کردن یک حق بشری است

در آخر آرش نورآقایی کارشناس گردشگری نیز در این باره به ما گفت: «من از مبانی حقوق بشری به این موضوع نگاه می‌کنم. به هر حال اگر که ما به صنعت گردشگری معتقد هستیم این صنعت الان یک متولی در دنیا به نام سازمان جهانی گردشگری دارد. این سازمان در سال ۱۹۸۴ یک موضوعی را مطرح کرد و آن باعث شد که ما شاهد رونق گردشگری در دنیا باشیم آن این بود که می‌گفت که فرد و تعطیلات فرد و مسئولیت است.

یعنی اینکه فرد بتواند سفر کند حق او است و هم در برابر آن مسئول است. این سازمان برای سفر کردن مقصد مشخصی را در نظر نگرفته است. پس بنابراین سفر کردن یک حق بشری و اساسا با ذات بشری عجین است؛ لذا اگر برای آن مانع گذاشته شود این حق پایمال می‌شود. دولت به دلیل سیاست‌های غلط خودش در همه زمینه‌ها مشکل دارد و تمام نقص‌ها را به کمبود بودجه ربط می‌دهد.

من معتقدم در یک جا‌هایی ما مدیریت ضعیف داریم و خلاقانه به موضوعات نمی‌پردازیم، ولی بسیاری از کشور‌ها با فقر بیشتر موفق‌تر عمل می‌کنند؛ لذا همه چیز بودجه نیست، اما بهانه‌های بودجه همیشه وجود دارد. احتمالا این کار به این نیست است که فکر می‌کنند کسانی که به خارج از کشور سفر می‌کنند از متمول خاصی برخوردارند پس می‌شود از آن‌ها مالیات و عوارض گرفت. اما این کار اصلا درست نیست و بسیاری از افراد گردشگری شغل و کار آن‌ها سفر کردن است.

هرچند که اگر افراد متمول هم داشته باشند این نگاه نگاه اشتباهی است. به این مسئله نباید تنها اقتصادی نگاه کرد، زیرا این مسئله یک مسئله کاملا اجتماعی است و اساسا وجود عوارض برای همچین داستانی به نظر من نادرست است. کشور‌های کمی در دنیا برای خروج از کشور چنین عوارضی را در نظر می‌گیرند، اما این مسئله به عنوان مسئله اجتماعی مورد کنکاش قرار نمی‌گیرد.»