بی‌اختیاری ادراری زنان و کیفیت رابطه جنسی

دکتر سید فرزاد علامه در گفت وگو با ایسنا، در خصوص مسئله بی‌اختیاری ادراری در زنان گفت: این مسئله در زنان، به خصوص زنانی که چند مرتبه زایمان داشتند، مشکلی شایع است. شایع‌ترین نوع بی‌اختیاری ادراری، بی‌اختیاری استرسی است که با سرفه، عطسه، خندیدن و بلند کردن بار سنگین ایجاد می‌شود و در حد چند قطره اتفاق می‌افتد و از نظر بهداشتی و اجتماعی می‌تواند برای فرد مشکل ایجاد کند.

پژوهشگر مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که اخیراً مطالعه‌ای با موضوع بی‌اختیاری ادراری در زنان منتشر کرده است، عنوان کرد: نوع دیگری از بی‌اختیاری، بی‌اختیاری فوریتی است که فرد ناگهان احساس ادرار می‌کند و در زمان رساندن خود به سرویس بهداشتی، ممکن است دچار بی‌اختیاری شود. این دو نوع، شایع بی‌اختیاری ادراری در خانم‌ها هستند که نوع اول شیوع بیشتری دارد و در زمان میان‌سالی و پیری، نوع دوم شیوع بیشتری دارد. بسیاری اوقات این دو نوع بی‌اختیاری ادراری با هم بروز پیدا می‌کند.

وی افزود: برای درمان بی‌اختیاری استرسی چند درمان وجود دارد: درمان ابتدایی تغییر سبک زندگی، کاهش مصرف مایعات، جلوگیری از پرشدن مثانه و کوتاه کردن فواصل بین دستشویی رفتن و کاهش مصرف موادی که باعث تحریک مثانه می‌شود، مانند کافئین، اسیدها و … است.

علامه ادامه داد: قدم بعدی استفاده از فیزیوتراپی‌های کف لگن شامل ورزش‌ها و استفاده از وسایلی مانند بیوفیدبک است که باعث تقویت عضلات کف لگن و درمان بی‌اختیاری ادراری می‌شود. استفاده از داروها نیز روش دیگری برای بهبود این مشکل است که تنها یک دارو را می‌توان برای آن تجویز کرد.

وی افزود: در صورتی که این اقدامات شکست بخورد، قدم نهایی جراحی است. جراحی‌های کم‌تر تهاجمی و جراحی‌های باز و با برش بزرگ‌تر برای درمان این مشکل وجود دارد. استفاده از «مش‌های سنتتیک» یکی از جراحی‌های کم‌تر تهاجمی هستند که موفقیت بالای ۹۵-۹۶ درصد دارند. برای درمان بی‌اختیاری، قدم به قدم از روش‌های مختلف استفاده می‌شود در صورتی که در هر مرحله شکست داشته باشیم به مرحله بعد می‌رویم. با عمل جراحی تقریباً تمامی بیماران بهبود پیدا می‌کنند.

استادیار جراحی کلیه و مجاری ادراری تناسلی با اشاره به دلیل انجام مطالعه در خصوص بی‌اختیاری ادارای ادامه داد: در جراحی‌های افتادگی‌های ارگان‌های لگنی، مثل افتادگی مثانه گاهی اوقات از «مش‌های سنتتیک یا صناعی» استفاده می‌شود تا افتادگی را به سمت بالا هل بدهند تا افتادگی عود بیشتری پیدا نکند. مطالعات اخیر نشان داده بود که مش‌هایی که در این اعمال جراحی استفاده می‌شوند، فرد را دچار عوارضی می‌کند که این عوارض باعث اختلال در کیفیت زندگی فرد می‌شود. این عوارض می‌تواند در فعالیت‌های جنسی نمود پیدا کند و ممکن است باعث دردهای لگنی و یا جابه‌جا شدن مش، خروج از واژن و یا ورود به مجرای ادراری و مشکلات ادراری شود. برای همین استفاده از این مش‌ها کم‌تر شده و پزشکان آن‌ها را کنار می‌گذارند.

وی ادامه داد: این نگرانی وجود داشت که استفاده از این مش‌ها برای درمان بی‌اختیاری ادراری، چنین عوارضی را نیز ایجاد کند. به همین دلیل در سال‌های اخیر توجه پژوهشگران به بررسی عوارض این درمان‌ها بیشتر شده است. ما نیز در بیمارانمان این موضوع را بررسی کردیم و فعالیت جنسی این بیماران را قبل و بعد از تعبیه مش‌ها،ارزیابی کردیم.

عضو هیئت‌علمی گروه اورولوژی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص شیوه انجام این تحقیق توضیح داد:‌ ما برای بررسی این موضوع از پرسش‌نامه استاندارد استفاده کردیم و به مدت شش ماه پیگیری انجام دادیم و بیماران پیش از عمل و شش ماه پس از عمل پرسش‌نامه را پر کردند. دلیل وقفه شش ماهه این بود که مدتی از عمل بگذرد تا بیمار فعالیت جنسی‌اش را آغاز کند و عوارض میان‌مدت مش‌ها مشخص شوند.

وی با اشاره به نتایج به دست آمده از این مطالعه، ادامه داد: در این بررسی مشاهده کردیم که موفقیت این عمل مانند مطالعاتی که پیش از این انجام شده، بالا است و تمام بیماران پس از جراحی تعبیه مش، بی‌اختیاری ادراری نداشتند و به طور کامل بهبود یافته بودند.

علامه در ادامه تشریح کرد: بیماران دچار بی‌اختیاری ادراری، از نظر کیفیت رابطه جنسی دچار مشکل هستند؛ چرا که در هنگام رابطه جنسی این ترس را دارند که دچار بی‌اختیاری شوند و یا بوی ادرار وجود داشته باشد. همچنین ادراری که از فرد خارج می‌شود، می‌تواند باعث تغییرات بافتی و ایجاد خشکی و التهاب شود و کیفیت رابطه را کم‌تر کند.

وی تاکید کرد: بررسی‌های این مطالعه نشان داد که کیفیت رابطه جنسی افراد شش ماه پس از عمل جراحی افزایش پیدا می‌کند. همچنین پس از این عمل جراحی عوارض جدی به وجود نیامد و جابه‌جایی مش‌ها اتفاق نیفتاده است.

این پژوهشگر افزود: از بین ۴۱ بیمار بررسی‌شده، تنها در دو بیمار درد جدید در ناحیه لگن به وجود آمده بود که به گفته آن‌ها، این درد قابل تحمل بود و کیفیت زندگی آن‌ها را مختل نکرده بود. این افراد از این‌که بی‌اختیاری ادراری‌شان بهبود پیدا کرده بود، احساس رضایت داشتند. ما نتیجه‌گیری کردیم که استفاده از این مش‌ها برای بی‌اختیاری ادراری نه تنها عوارض جدی ایجاد نمی‌کند، بلکه می‌تواند کیفیت رابطه جنسی را نیز بهتر کند.

استادیار جراحی کلیه و مجاری ادراری تناسلی با اشاره به پیشینه این مطالعه گفت: چون این موضوع به تازگی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، در ایران مطالعه‌ای در خصوص این شیوه درمان انجام نشده بود ولی تعداد محدودی مطالعه مشابه در جوامع دیگر وجود داشت. البته در مورد میزان موفقیت این عمل جراحی، مطالعات مختلفی انجام شده است ولی در مورد عوارض آن به خصوص مشکلاتی که در رابطه جنسی ممکن است ایجاد کند، مطالعات زیادی انجام نشده است.

وی در پایان به این نکته تاکید کرد که مطالعاتی که روی عوارض این مش‌ها انجام شده، عوارض جدی را گزارش نکرده‌اند و به نظر می‌رسد نگرانی‌هایی که در خصوص مش‌هایی که در افتادگی‌های لگنی استفاده می‌شود، وجود دارد را نمی‌توان به این مش‌ها تعمیم داد و همچنان این مش‌ها قابلیت استفاده را دارند.

نتایج به دست آمده از این مطالعه به صورت مقاله‌ای با عنوان «Sexual Function Before and After Mid‑Urethral Sling Procedurefor Stress Urinary Incontinence» در نشریه زنان و مامایی هند (The Journal of Obstetrics and Gynecology of India) منتشر شده است.

در انجام این مطالعه فرزاد علامه از مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری دانشگاه شهید بهشتی، شهرزاد زاده مدرس از واحد توسعه تحقیقات بیمارستان آموزشی مهدیه، پرهام پولادگر، سام الهیاری، ملیکا علاءالدینی و ملیحه نصیری پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با یکدیگر مشارکت داشتند.