انحصار وراثت در صورت تغییر جنسیت افراد

ابتدا بهتر است بدانید که منظور از تغییر جنسیت در قانون تبدیل یا اصلاح آلت تناسلی است یعنی حالتی که مرد به زن و زن به مرد تبدیل شود. اگر فرد به حالت خنثی یا دو جنسه باشد و به یکی از حالت‌های زن یا مرد تبدیل شود هم تغییر جنسیت محسوب می‌شود.

باید بدانید که فقهای شیعه ملاک ارث بردن را جنسیتی که فرد در زمان فوت متوفی داشته در نظر می‌گیرند. بر فرض مثال اگر دختری بعد از فوت مادرش عمل تغییر جنسیت انجام داده باشد و به پسر تبدیل شده باشد تقسیم ارث برای ایشان مانند دختران دیگر انجام می‌شود.

افرادی که تغییر جنسیت انجام دادند می‌توانند مانند افراد دیگر از وکیل انحصار وراثت برای انجام مراحل انحصار وراثت خود کمک بگیرند و برای این کار باید از مدارک هویتی خود مانند کارت ملی و شناسنامه قدیمی خود و گواهی فوت متوفی استفاده کنند. با استناد به ماده ۹۰۷ قانون مدنی متیجه می‌گیریم که نسب که باعث ارث بردن می‌شود در فرزندانی که تغییر جنسیت داده‌اند تغییر نمی‌کند.

بر اساس ماده ۹۰۷ قانون مدنی:

اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می‌شود:
‌اگر فرزند منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او میرسد.
‌اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر یا تمام دختر ترکه بین آنها بالسویه تقسیم میشود.
‌اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر پسر دو برابر دختر میبرد.

این قانون برای افرادی که عمل تغییر جنسیت دادند هم صدق می‌کند و همان طور که توضیح دادیم بر اساس جنسیت قبل از عمل جراحی صورت می‌گیرد.

والدین در صورت تغییر جنسیت ارث می‌برند

گاها شرایطی وجود دارد که خانم یا آقایی که فرزند دارد برای تغییر جنسیت اقدام می‌کند. در این صورت خانم یا آقا از فرزند خود ارث می‌برد. فقهای شیعه اصل ارث در تغییر جنسیت را پذیرفته‌اند و استدلال‌هایی که برای این اصل دارند به شرح زیر است:

در آیه ۷ سوره نساء اشاره شده است که مرد یا زن فعلی (پدر یا مادر قبلی) از نظر قرابت و خویشاوندی، نزدیک‌ترین فرد به فرزند متوفی خویش هستند.
با استناد به آیه ۷۵ سوره انفال متوجه می‌شویم که تردیدی نیست که مادر و پدر (قبلی) از اولی الارحام نسبت به فرزند متوفی می‌باشند.
بعد از عمل تغییر جنسیت پدر یا مادر نسبت به فرزند خود استمرار دارند و فرزند به صورت عرفی و شرعی فرزند آنها می‌باشد. پس باید توجه کنید که نسب به معنای علت و ارث به معنای معلول در نظر گرفته می‌شود و عمل تغییر جنسیت از موانع ارث بردن نیست.

میزان ارث پدر یا مادری که تغییر جنسیت داده‌اند

ملاک میزان ارث بردن پدر و مادر بر اساس زمان انعقاد نطفه است. یعنی پدر در زمان انعقاد نطفه به میزان دو سوم و مادر به میزان یک سوم ارث می‌برد. در این حالت فرقی نمی‌کند که پدر به خانم یا مادر به آقا تبدیل شده باشد. باید بدانید که والدینی که تغییر جنسیت داده‌اند می‌توانند وکیل انحصار وراثت داشته باشند تا مراحل انحصار وراثت را برای ایشان انجام دهد و فقط باید از اطلاعات هویتی خود در زمان انعقاد نطفه فرزندشان استفاده کنند.

برای فهم راحت‌تر این موضوع به این مثال توجه کنید و فرض کنید خانمی بعد تولد فرزند، عمل تغییر جنسیت (مطابق همان تعریفی که در ابتدا عنوان کردیم) را انجام داده و به آقا تبدیل شده است. در این حالت چون نطفه فرزند با اسپرم این خانمی که به آقا تبدیل شده، تشکیل نشده است، پس این فرد پدر محسوب نمی‌شود.

فرض کنید آقایی بعد تولد فرزند عمل تغییر جنسیت انجام داده باشد و به خانم تبدیل شده باشد. در این حالت چون فرزندی که متولد شده از تخمک ایشان بوجود نیامده است و در رحم ایشان رشد نکرده پس مادر ایشان محسوب نمی‌شود.

والدین تغییر جنسیت داده از فرزند ارث نمی‌برند

در مقابل نظری که در عنوان قبل توضیح دادیم نظر دیگری وجود دارد که می‌گوید والدینی که تغییر جنسیت داده‌اند از فرزند خود ارث نمی‌برند چرا که رابطه وراثت به طور کامل قطع می‌شود. زمانی که فرزندی زودتر از والدین خود فوت کند باید عنوان پدر و مادر جز وراث باشد تا والدین ارث ببرند. ولی در شرایطی که برای مثال پدر عمل تغییر جنسیت داده و به خانم تبدیل شده دیگر نمی‌تواند پدر متوفی باشد. این فرد دیگر نه پدر و نه مادر متوفی محسوب می‌شود.

پس در زمان فوت عنوان پدر یا مادر وجود ندارد تا بتواند از فرزندش ارث ببرد. اما باید بدانید که به این نظر ایراد وارد است و نمی‌توان به این موضوع استناد کرد. چرا که عمل تغییر جنسیت پدر یا مادر نسب بین فرزند و والدین را از بین نمی‌برد و با استناد به موضع نسب متوجه می‌شویم که تغییر جنسیت مانع ارث بردن والدین نمی‌شود.

همان طور که در عنوان‌های قبلی توضیح دادیم مراحل انحصار وراثت برای افرادی که تغییر جنسیت داده‌اند تفاوتی ندارد و فقط باید از مدارک سابق خود استفاده کنند هم چنین این افراد می‌توانند از وکیل انحصار وراثت استفاده کنند.