ایران و آمریکا؛ نقطه، سرخط/ دوربرگردان به قبل از ترامپ

مهرداد خدیر- کمتر از 24 ساعت پس از سخنان آیت‌الله خامنه‌ای که در دیدار با رییس جمهوری و دیگر اعضای شورای عالی هماهنگی اقتصادی گفته بودند «چند سال مذاکره کردیم اما بی‌نتیجه بود» حسن روحانی، رییس جمهوری جدیدِ آمریکا را به بازگشت به دوران قبل از دونالد ترامپ دعوت کرده و گفته است: «ایران و آمریکا به 4 سال قبل بازگردند ولی این طور هم نیست که برنامه‌ای برای فردا نداشته باشیم».

ایران و آمریکا؛ نقطه، سر خط/ دوربرگردان به قبل از ترامپ

این سخنان نشان می دهد که رهبری عالی نظام، مانند دوران ترامپ، مذاکره را منع نکرده‌اند و راهبرد کنونی «نه جنگ، نه مذاکره» نیست البته امید بستن و گره زدن و شرطی کردن هم نیست. ضمن این که اکنون توپ در زمین آمریکاست و به خاطر همین رییس جمهور روحانی گفته است: «تعهد در برابر تعهد، اقدام در برابر اقدام و کاهش تنش در برابر کاهش تنش».

نزدیکان جو بایدن گفته‌اند او می‌خواهد «دوربرگردان» کند و به همان نقطه‌هایی بازگردد که ترامپ منحرف شده بود.

به خاطر همین است که حسن روحانی خواستار بازگشت به 18 اردیبهشت 1397 (روز امضای ترامپ پای فرمان خروج آمریکا از برجام) نشده بلکه می‌گوید به 20 ژانویه 1917 بازگردیم یعنی اول بهمن 1395. روز روی کار آمدن ترامپ.

اگر قرار باشد بایدن به دوران ترامپ به مثابه کمانک (پرانتز) بسته شده در فاصله اول بهمن 1395 تا اول بهمن 1399 بنگرد شکل کار همان است که روحانی می گوید: بازگشت به همان نقطه‌ای که ترامپ آمد.

سخنان روحانی واضح ترین پیام رسمی از جانب تهران و نشان دهندۀ عزم او برای احیای برجام در همین دولت است.

ایران و آمریکا؛ نقطه، سرخط/ دوربرگردان به قبل از ترامپ

نگاهی به مواضع رییس جمهوری ایران در سه هفتۀ اخیر و پس از پیروزی جو بایدن نشان می دهد از لاک دفاعی و اکتفا به مباحث مرتبط با کرونا به تدریج بیرون آمده و واکنش خود او، معاون اول، رییس سازمان برنامه و رییس کل بانک مرکزی به سخنان رییس مجلس در اکتفا به متهم کردن مدیریت داخلی و انکار آثار مخرب سه سال محاصره اقتصادی را می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد.

با این حساب ایران پبام رسمی و علنی خود را اعلام کرده است: مذاکره در چارچوب برجام و نه برجام جدید و بازگشت به همان نقطه‌ای که ترامپ، دیوار کشید و منحرف شد.

شکل حقوقی برجام – اگرچه عملا معاهده و توافق و تعهد آور است- چنان که از نام آن برمی آید «برنامه» است: «برنامه جامع اقدام مشترک». دونالد ترامپ اما مجال عمل به این برنامه و استمرار آن را نداد. بنابراین ایران از جو بایدن انتظار دارد به نقطه ای بازگردیم که ترامپ نبود نه حتی نقطه ای که فرمان خروج صادر کرد.کانّه ترامپی نیامده است!

همان گونه که رییس جمهوری جدید آمریکا وعده داده به پیمان آب و هوایی پاریس بازمی‌گردد یا برای 11 میلیون مهاجر ساکن آمریکا هویت آمریکایی صادر می‌کند و هر دو در واقع بازگشت به قبل از ترامپ است.

سال 88 و قبل از اعلام نتیجه انتخابات، نوشتم اگر رقیب احمدی‌نژاد به قدرت برسد، هم کاری دشوار در پیش دارد و هم آسان. دشوار به این خاطر که طی 4 سال سیاست‌های متفاوتی را به اجرا گذاشته و آسان به این سبب که کافی است به دورۀ قبل از او برگردد و به عکس عمل کند.

این نکته را دربارۀ جوبایدن هم می توان گفت. دشوار است چون ترامپ به مسیری دیگر رفته بود و باید به راه قبلی بازگردد و آسان است چون مسیر قبل از ترامپ مشخص بوده و از همان جایی که خارج شده می تواند بازگردد.

در این میان البته بایدن این ملاحظه را هم دارد که نمی خواهد به دولت او به چشم دولت سوم باراک اوباما نگاه کنند و انگار همچنان اوباما رییس است و او کماکان معاون و کامالا هریس نیز نیز این توصیف را نمی پسندد.

بیشتر بخوانید: