شرط بازگشت آمریکا به برجام چیست؟

متخصص حقوق کیفری بین‌المللی گفت: دولت‌های عضو برجام حداقل شرطی که می‌توانند برای بازگشت مجدد آمریکا به برجام بگذارند این است که همه چیز به حالت قبل از خروج بازگردد. در علم حقوق به این وضعیت «اعاده وضع به سابق» گفته می‌شود.

فریدون جعفری روز چهارشنبه در گفت وگو با ایرنا درباره احتمال بازگشت آمریکا به برجام افزود: این موضوع کاملا سیاسی است و بستگی به تصمیمات دولت آینده آمریکا دارد البته با عنایت به اینکه برجام در دوره ریاست جمهوری اوباما منعقد شد و جو بایدن هم به عنوان معاون اول باراک اوباما در جریان کامل برجام بوده و در این توافق نقش داشته است بنابراین احتمال بازگشت به برجام وجود دارد.

وی ادامه داد: برجام یک معاهده چند جانبه است و باید در چارچوب قواعد حاکم بر معاهدات آن را تحلیل و ارزیابی کنیم.

این حقوقدان اظهارداشت: براساس کنوانسیون حقوق و معاهدات وین، می توانیم این توافق را یک معاهده چند جانبه بدانیم به ویژه اینکه کشورهای عضو دائمی شورای امنیت و دارندگان حق وتو در این توافق هستند؛ حتی توافقات سیاسی هم وقتی روی کاغذ می آید و به امضای طرفین می رسد به معاهده تبدیل می شود که گاهی معاهده بین المللی و گاهی توافق نامه چند جانبه است.

وی با بیان اینکه استناد در خصوص بازگشت به برجام، مفاد برجام است، افزود: در برجام امکان خروج یا بازگشت طرفین توافق پیش بینی نشده و فقط الزامات و تعهدات در آن ذکر شده است.

متخصص حقوق کیفری بین المللی خاطرنشان کرد: فقط در بند پایانی برجام، موضوع حل و فصل اختلافات پیش بینی شده که اگر کشورها در اجرای مفاد، تعهدات و الزامات در قالب برنامه اقدام مشترک دچار اختلاف شوند به چه ترتیب این اختلاف حل و فصل شود و در وهله اول هم کمیسیون مشترک پیش بینی شده است.

وی یادآور شد: دولت آمریکا در دوره دونالد ترامپ از برجام خروج کرد و اکنون دولت جدید می خواهد برگردد. حال بازگشت مجدد حتما نیازمند توافق طرفینی است و حتما نیازمند مصوبه کشورهای حاضر است.

این حقوقدان افزود: مانند این است که در یک معامله چند جانبه حقوقی یک طرف خارج می شود بنابراین همه تعهدات و الزامات و تکالیف از بین رفته و وقتی می خواهد دوباره برگردد نیازمند انعقاد شرایط و تعهدات و تکالیف جدید است.

جعفری اظهار داشت: بنابراین دولت‌های عضو و از جمله ایران با آمریکا حداقل شرطی که می توانند بگذارند این است که همه چیز به حالت قبل از خروج بازگردد. در علم حقوق به این وضعیت «اعاده وضع به سابق» گفته می شود و در دنیا هم این عبارت وجود دارد. یعنی آمریکا باید به شرایطی بازگردد که دولت ترامپ اعلام کرد از برجام خارج می شود.

وی ادامه داد: همچنین اگر طی این مدت خسارات متعدد به اعضا وارد شده و مغایر با تعهدات، الزامات و تکالیف خروج ترامپ بوده نیز قطعا می تواند یکی از شروط بازگشت آمریکا به برجام باشد.

متخصص حقوق کیفری بین المللی خاطرنشان کرد: این موارد با توجه به اصول کلی حقوقی مطرح می‌شود زیرا در مورد بازگشت به برجام در متن برجام پیش بینی خاصی نشده است و از آنجا که اگر مقررات خاص مسکوت مانده باشد، طبق ضوابط و مقررات حقوق بین‌الملل باید به حقوق عام مراجعه شود، یکی از اسنادی که می تواند به عنوان یک مقرره عام بین المللی لحاظ شود، کنوانسیون حقوق و معاهدات وین است.

وی افزود: کنوانسیون حقوق و معاهدات وین در ۲۲ می ۱۹۶۹ تصویب و ۲۷ ژانویه۱۹۸۰ اجرا شده و اکنون ۱۳۰ کشور عضو این کنوانسیون هستند.

جعفری اظهارداشت: در مواد ۴۰ و ۴۲ این کنوانسیون در خصوص تعلیق، فسخ یک طرفه و خروج از معاهدات و کنوانسیون‌ها اعلام نظر شده اما درخصوص برگشت از این شرایط به صورت خاص اعلام نظر نشده ولی از کلیات آن می توان استنباط کرد که بازگشت نیازمند انعقاد یک توافق جدید مبنی بر الحاق دولت خارج شده به توافق قبلی است.

این حقوقدان بین الملل ابراز امیدواری کرد با رعایت منافع ملی، سیاستی اتخاذ شود که از فرصت‌های بین المللی موجود در راستای رفاه مردم و بهتر شدن شرایط بهره‌مند شویم.

به گزارش ایرنا، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پس از ۱۳ سال مذاکرات بین‌المللی فشرده، در ۲۳ تیر ماه ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) تفاهم شد. برجام یک هفته بعد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید و به عنوان ضمیمه الف به قطعنامه مذکور پیوست شد.

اما پس از ورود ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۱۷ (دی ماه ۱۳۹۵) و پس از چند اقدام مقدماتی، نهایتاً با اتخاذ مواضع مغایر برجام، با خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸)، در ۲ مرحله تحریم‌های ثانویه آن علیه ایران بازگردانده شد.

اکنون با برگزاری انتخابات آمریکا و پیروزی نامزد دموکرات‌ها به اعتقاد تحلیلگران، نوع تعامل ایالات متحده با ایران یکی از مهمترین پرونده های پیش رو برای دولت بایدن خواهد بود تا هم از منافع آمریکا در خاورمیانه محافظت کند و هم اعتبار از دست رفته این کشور در دوره ترامپ را ترمیم کند.

اندیشکده «موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی» در گزارشی مبسوط با عنوان «توافق هسته‌ای ایران و کاخ سفید دموکرات» به ارزیابی سیاست های بایدن در دوره حضور دوباره در کاخ سفید پرداخته و براساس این گزارش، گمان می رود دولت جو بایدن در صورت پیروزی در انتخابات سوم نوامبر احتمالا حرکت دیپلماتیک زودهنگامی را برای کاهش تنش‌ها با ایران در پیش خواهد گرفت. بایدن گفته است اگر ایران به صورت کامل به توافق هسته‌ای متعهد بماند وی هم مایل به بازگرداندن ایالات متحده به توافق است.

لعیا جنیدی معاون حقوقی رییس جمهوری نیز ۲۲ آبان سال جاری در دیدار با «سیگو الدتومین هائوگر» سفیر جدید نروژ در جمهوری اسلامی ایران گفت: آنچه در سال های اخیر در عرصه بین المللی برای ملت ایران اتفاق افتاده قطعاً غیرعادلانه و غیر قانونی بوده است.

معاون حقوقی رییس جمهوری رفتار آمریکا به ویژه در دوره اخیر را مغایر با نزاکت و آداب سیاسی و نیز قواعد معاهداتی و عرفی بین المللی دانست و اظهارداشت: آمریکا با خروج از برجام و اعمال تحریم های یک طرفه علیه ایران، مردم ایران را حتی در نیازهای اساسی و فعالیت های صنعتی دچار مشکل کرده است.

جنیدی گفت: انتظار ایران از آمریکا در دوره جدید پایبندی به تعهدات بین‌المللی و از اروپا تلاش برای روابط و فعالیت های تجاری و اقتصادی عادی و همکاری دو جانبه و چند جانبه است.

بیشتر بخوانید: