نگاهی به تجربه اتحادیه اروپا در خصوص دیجیتالی کردن شبکه ریلی

در این راستا «رأس دیویس» محقق حوزه ریلی یکی از چالش‌های مهم دیجیتالی نمودن صنعت حمل‌ونقل ریلی در اتحادیه اروپا را تأمین به‌موقع و مکفی منابع مالی پروژه‌های مرتبط می‌داند که می‌تواند بر سرعت پیشرفت و تحقق اهداف تأثیرگذار باشد. وی که اخیراً در مورد آثار و تبعات دیجیتالی نمودن صنعت حمل‌ونقل ریلی مطالعات گسترده‌ای را انجام داده است برخی از یافته‌های خود را در مورد تجربه دیجیتالی نمودن صنعت حمل‌ونقل ریلی در چالش‌های مدیریتی، مالی و حمایتی خلاصه می‌نماید.

بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته توسط انجمن بین‌المللی اقتصاد، ارزش‌افزوده ناشی از استقرار زیرساخت‌های دیجیتال در حوزه صنعت حمل‌ونقل ریلی برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا از مرز 100 میلیارد دلار خواهد گذشت. مسیر توسعه صنعت حمل‌ونقل در اروپا به سمت دیجیتالی شدن ازنظر پیشینه به دهه 90 بازمی‌گردد. بر اساس گزارش مجمع بین‌المللی توسعه دیجیتال که در سال 2018 منتشر شد بیش از 4 میلیارد نفر در سراسر جهان به شبکه‌های اینترنتی متصل هستند که این رقم عددی بالغ‌بر 53 درصد جمعیت جهان است. نگاهی به روند توسعه صنایع در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که بسیاری از صنعت‌ها در مسیر مکانیزه کردن فرایندهای خود از طریق ابزارهای دیجیتال از توفیق نسبتاً خوبی برخوردار بوده‌اند. این گزارش همچنین می‌افزاید در میان صنایع موردبررسی، صنعت حمل‌ونقل ریلی در مسیر استفاده از صنایع خودکار پیشرفت چشمگیری داشته است. این صنعت طی یک دهه اخیر رشد فزاینده‌ای را در استفاده از فن‌آوری‌های مدرن تجربه نموده است. به‌عنوان نمونه به مکانیزه نمودن فرایند سفر از مرحله رزرو بلیت تا پرداخت هزینه‌های سفر و نظرسنجی‌های برخط و درخواست خدمت آنلاین در طول سفر تا پیاده‌سازی تجهیزات خودکار ایمنی در شبکه ریلی اشاره‌شده است. از سوی دیگر بسیاری از شرکت‌های ریلی رویکرد نوینی را در استفاده از فن‌آوری‌های دیجیتال اتخاذ کرده‌اند که برخی از آن‌ها در قالب خودکارسازی عملیات سیر و حرکت قطارها و کنترل ترافیک شبکه خود را نشان داده است. برخی دیگر از شرکت‌های ریلی در اتحادیه اروپا کوشیده‌اند برای پر کردن اوقات فراغت مسافران در طول سفرهای طولانی برنامه‌ریزی نمایند. هرچند دیجیتالی نمودن فرایندها در صنعت حمل‌ونقل ریلی همواره به‌عنوان یک فرصت مطرح بوده است اما چالش مهم فراروی آن از منظر کارشناسان، ناکافی بودن زیرساخت‌ها و اعتبارات برای فراگیری در تمامی سطوح است و این دقیقاً همان چیزی است که اتحادیه اروپا در پی تغییر و بهبود آن است. پس از تغییرات مدیریتی سال 2014، دیجیتالی نمودن زیرساخت‌ها به‌عنوان یکی از 10 اولویت اصلی اتحادیه در حوزه دانش و فن‌آوری مطرح شد. دراین‌بین برای حصول اطمینان از درست بودن برنامه‌ها و استقرار صحیح چارچوب‌های مالی، توسعه مطلوب ابعاد فنی و عملیاتی و تأمین بودجه لازم برای اجرای طرح‌ها، یک چشم‌انداز جامع در قالب سند جامع دیجیتالی نمودن حمل‌ونقل ریلی طرح‌ریزی و به تصویب اعضا رسید.

اخیراً دغدغه‌های فوق از طرف اتحادیه اروپا در قالب یک گزارش جامع با عنوان پذیرش دیجیتال در صنعت حمل‌ونقل ریلی اروپا منتشرشده است که برخی از مهم‌ترین نکات آن به شرح زیر فهرست می‌شود:

نخست: استقرار و توسعه سیستم مدیریت ترافیک اروپایی (ERTMS)

در گزارش یادشده سیستم مدیریت ترافیک اروپایی به‌عنوان ستون فقرات دیجیتالی شدن صنعت حمل‌ونقل ریلی در اروپا مطرح‌شده است که هدف اصلی آن پیاده‌سازی و توسعه‌یک سامانه جامع کنترل و سیگنالینگ در شبکه ریلی اروپا است. هرچند استقرار کامل ERTMS یک پروژه کلان و بلندپروازانه است اما در صورت استقرار صحیح و کامل می‌تواند بسیاری از مشکلات فنی و عملیاتی را در شبکه ریلی اروپا مرتفع نماید. این سامانه در سطح قطار به‌عنوان تجهیزات داخلی وسایط نقلیه ریلی و در سطح خطوط ریلی به‌عنوان تجهیزات کنار خط برای پیشگیری از بروز سوانح ریلی نقش باارزشی را ایفا می‌نماید. همچنین این سامانه کنترلی قادر است امکان تأمین ایمنی خطوط ریلی را تا حدود سرعت 500 کیلومتر بر ساعت تضمین نماید. از سوی دیگر با خودکار شدن بسیاری از وظایف راهبری قطارها و استفاده از سیستم‌های نظارت خودکار در مراکز فرمان، هزینه‌ها تا حدود زیادی در ابعاد فنی و انسانی کاهش می‌یابد. در بخش برنامه‌ریزی نیز به‌گونه‌ای پیش‌بینی‌شده بود که تا سال 2020 شش کریدور اصلی و پرترافیک اروپا از این سیستم برخوردار شوند. همچنین در مطالعات بعدی چنین تخمین زده‌شده بود که با تمدید مهلت اتمام پروژه تا پایان سال 2023 حداقل نه کریدور اصلی اروپا از مزایای استقرار این سیستم برخوردار شوند و سامانه مزبور برای الباقی مسیرها نیز تا پایان سال 2030 به بهره‌برداری کامل برسد. بر اساس توضیحات مدیر اجرایی پروژه دلیل اصلی بروز تأخیرها در پروژه یادشده، حرکت کُند از سیستم‌های سنتی سیگنالینگ به سمت ERTMS بوده است.

دوم: تأمین اعتبارات مالی پروژه دیجیتال‌سازی

بودجه‌بندی و تأمین اعتبارات مالی یک مانع جدی برای استقرار زیرساخت‌های دیجیتال در صنعت حمل‌ونقل ریلی است. تأمین منابع مالی لازم برای بخش تحقیق و توسعه و نوآوری همواره یک دغدغه مهم برای مدیران طرح دیجیتال‌سازی بوده است. این مسئله در سند چشم‌انداز مالی اتحادیه اروپا دیده‌شده است. در این سند 13 میلیارد یورو از مجموع 80 میلیارد یورو به توسعه زیرساخت‌های دیجیتال حمل‌ونقل ریلی تخصیص داده‌شده است. هرچند مهلت زمانی این سند تا سال آینده به پایان می‌رسد اما همچنان مدیران بخش حمل‌ونقل اتحادیه اروپا بر تحقق اهداف آن در فرصت باقی‌مانده اصرار دارند. در افق جدید اتحادیه اروپا که برای سال‌های 2021 تا 2027 تنظیم‌شده است بودجه‌ای برابر 100 میلیارد یورو برای توسعه زیرساخت‌های فنی حمل‌ونقل ریلی در نظر گرفته‌شده است. در بخش برنامه‌ریزی نیز یکی از اهداف مهم اتحادیه اروپا توسعه و بهبود کریدورهای ارتباطی و بهره‌وری انرژی و ارتقای سطح ایمنی راه‌ها است. این مسئله تا حد مطلوبی در اسناد بودجه دیده‌شده تا آنجا که مبلغ 1/24 میلیارد یورو برای بهبود و ارتقای بخش انرژی و زیرساخت‌های ایمنی گنجانده‌شده است. بهبود زیرساخت‌های مخابراتی و مدیریت انرژی نیز یکی از پروتکل‌های مهم سند بودجه است که در برنامه جامع دیجیتالی شدن منظور شده است. صدق این مدعا ارقام بودجه تخصیص داده‌شده به دیجیتالی شدن بخش مخابرات در صنعت حمل‌ونقل ریلی است. علاوه بر آن صندوق توسعهٔ منطقه‌ای اروپا (ERDF) در بخش ارتقای پهنای باند سرمایه‌گذاری گسترده‌ای را صورت داده است که از آن جمله می‌توان به سرمایه‌گذاری و تخصیص بسته 1/9 میلیارد یوروی برای دیجیتال‌سازی اشاره نمود.

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان اذعان داشت که شرکت‌های ریلی اروپا طیف وسیعی از خدمات خود را به‌صورت دیجیتالی ارائه می‌دهند که این مهم می‌تواند گستره‌ای از خدمات را در قالب برنامه‌های کاربردی رزرو و فروش بلیت تا به‌روزرسانی اطلاعات جداول زمانی و برنامه‌های سرگرمی طول سفر و ارائه اطلاعات تا خودکارسازی عملیات ریلی را به‌عنوان بخشی از برنامه‌های دیجیتال دربرمی گیرد.

نویسنده: دکتر پژمان صالحی

منبع: هفته نامه تدبیرتازه