مضرات جدي استفاده از تلفن همراه براي کودکان

  اعتياد و وابستگي کودکان به موبايل نيز يک مشکل رايج در جوامع امروزي است و ممکن است تأثيرات منفي روي رشد و توسعه آنها داشته باشد. با همه‌گيري کوويد19 آموزش‌ها مجازي شدند، بنابراين کودکان به اجبار با گوشي همراه اُنس بيشتري گرفتند، البته بعد از اعلام پايان همه‌گيري، اين عادت به گوشي همراه ميان کودکان باقي ماند و حالا کودکان بيش از گذشته در فضاي مجازي حضور دارند. اين مساله محدود به مرزهاي يک کشور نمي‌شود، بلکه به چالشي جهاني بدل شده تا اغلب خانواده‌ها و مسئولاني که با کودکان و مسائل تربيتي سروکار دارند، نگران اين موضوع باشند.
فضاي مجازي، محيطي افسارگسيخته است با محتواهاي مختلف و متنوع از قمار و تشويق به خودکشي گرفته تا ... که روان کاربران را تحت‌تاثير قرار مي‌دهند، در اين ميان آسيب بيشتري متوجه کاربران کودک است. در اين‌باره به سراغ روانشناسان کودک رفته‌ايم تا چاره کار را جويا شويم. استفاده از نمايشگرها قبل از دوسالگي شديدا منع شده است
به گفته سجاد نوروزيان، روانشناس کودک قانون قطعي براي سن استفاده کودکان از موبايل وجود ندارد. نوروزيان با اشاره به اينکه بايد به گوشي همراه به عنوان يک ابزار نگاه شود، مي‌گويد: »ابزار زماني مي‌تواند مورد استفاده قرار بگيرد که فرد مهارت استفاده از آن را پيدا کند. تلفن همراه هم از اين امر مستثنا نيست.«
اين روانشناس کودک با تاکيد بر اينکه قبل از دوسالگي عموما استفاده از نمايشگرها- گوشي همراه، تبلت، تلويزيون و بازي‌هاي رايانه‌اي- نه تنها توصيه نمي‌شود بلکه شديدا منع هم مي‌شود، اظهار مي‌کند: »دليل اين ممنوعيت هم اين است که در اين سن، مغز کودک فرايندهاي شناختي -ابعاد، حرکت‌ها، فاصله و احجام- را تمرين و تجربه مي‌کند، در چنين شرايطي وقتي کودک در نمايشگر، تصويري را مي‌بيند، توانايي تشخيص اينکه تصوير واقعي يا غيرواقعي است را ندارد، بنابراين ذهن کودک دچار خطا مي‌شود.«
او ادامه مي‌دهد: »يک استثنا در استفاده از نمايشگرها قبل از دوسالگي وجود دارد و آن هم زماني است که تماس تصويري برقرار مي‌شود و تصوير صورت فرد پيداست، کودک در چنين شرايطي مي‌تواند ارتباط چشمي برقرار کند.«
قانون کلي بهره بردن از نمايشگرها؛ مهارت استفاده از آنها را بياموزيد
بنابرنظر نوروزيان بعد از دوسالگي هم استفاده از نمايشگرها بايد طبق برنامه باشد. اين روانشناس کودک با اشاره به اينکه بعد از دوسالگي هم کودکان نمي‌تواند آزادانه از نمايشگرها- گوشي موبايل، تلويزيون، تبلت و بازي‌هاي رايانه‌اي- استفاده کنند، مي‌گويد: «سن مناسب براي استفاده از نمايشگرها يک چالش جهاني است و تنها مختص خانواده‌هاي ايراني نمي‌شود.» نوروزيان با تاکيد بر اين مساله که برخي خانواده‌ها براي غذا دادن به کودک از انيميشن استفاده مي‌کنند، اظهار مي‌کند: »استفاده از تمامي نمايشگرها يک قانون کلي دارد.«او ادامه مي‌دهد: »قانون کلي استفاده از نمايشگرها اين است که فرد مهارت بهره‌ بردن از آنها را بياموزد. به عبارتي بايد به‌طور کامل مشخص شود، کودک طي يک هفته، چند ساعت مي‌تواند از نمايشگرها استفاده کند چون استفاده بي‌قاعده از هريک از ابزارها آسيب‌زاست.«
افراط و تفريط در استفاده از نمايشگرها؛ هر دو اشتباه است
اين روانشناس کودک با اشاره به اينکه برخي از خانواده‌ها استفاده از نمايشگرها را به‌طور کلي براي کودک‌شان منع مي‌کنند که البته اين تصميم اشتباه است. مي‌‎گويد:»در مقابل هم خانواده‌هايي را داريم که با اين استدلال که دنياي امروز چنين سبک زندگي را مي‌طلبد، کودکان‌شان را در استفاده از نمايشگرها آزاد مي‌گذارند که اين تصميم هم اشتباه است. درواقع هر دو اين افراط و تفريط‌ها اشتباه است.« 
به گفته نوروزيان خانواده‌ها بايد براساس استراتژي آموزشي و تربيتي‌شان فرآيندي را طراحي کنند تا کودک‌شان با نمايشگرها آشنا شوند.او با تاکيد بر اين مساله که آيکون‌ها و نمادهاي مورداستفاده در نمايشگرها در آينده به ارتباطات بشري کمک مي‌کنند، اظهار مي‌کند:»در آينده، ارتباط از شکل کلامي به تصوير، نمايش و آيکون‌ها تبديل مي‌شود، بنابراين اهميت دارد که کودکان با اين نمادها آشنا شوند.»‌ نوروزيان ادامه مي‌دهد: »در مجموع نمي‌توان سن مشخصي براي استفاده از نمايشگرها مطرح کرد و اين خود خانواده‌ها هستند که بايد اين مساله را مديريت کنند و قوانيني براي استفاده از آنها وضع کنند.»
در تمام تحقيقات بر مساله نظارت تاکيد شده است
شيوا دولت‌آبادي، روانشناس کودک با اشاره به اينکه طبق برخي پژوهش‌ها کودکان بعد از 7سالگي ‌ مي‌توانند از گوشي‌ همراه استفاده کنند، مي‌‎گويد:»در مقابل تحقيقاتي هم وجود دارند که تاکيد دارند کودکان دوساله هم مي‌توانند از گوشي همراه استفاده کنند. اين نشان مي‌دهد قانون ثابتي درخصوص سن استفاده از تلفن همراه وجود ندارد.«دولت‌آبادي ادامه مي‌دهد: »در تمام تحقيقات جدا از نتيجه تحقيق بر مساله نظارت تاکيد شده است.«
اين روانشناس کودک، نظارت والدين، برنامه‌ريزي، محتواي مورد استفاده و زمان‌بندي درست براي استفاده از گوشي همراه را فاکتورهاي مهمي دانسته و اظهار مي‌کند: »در دنياي ديجيتال امروزي مي‌توان گفت، بشر مجبور به تغذيه از سنين پايين‌تر از اين نوع مشاهدات و تجربيات است.« کودکان بايد دانش، بينش و استفاده بهينه از اين فضا را بياموزند.بنابر گفته‌هاي دولت‌آبادي مساله اصلي ميزان نظارت والدين بر استفاده کودکان از نمايشگرهاست. او مي‌گويد: »خانواده‌ها با برنامه‌ريزي مي‌توانند کودکان‌شان را با دنيايي -فضاي مجازي- که در حال تغيير است، آشنا کنند. کودکانمان بايد بياموزند تنها زمان محدودي از زندگي روزمره‌شان را صرف اين فضاي کنند.«
به باور اين روانشناس کودک، خانواده‌ها علاوه بر زمان استفاده از گوشي همراه بايد سايت‌هاي مورد استفاده کودکان را هم رصد کنند. درواقع کودکان بايد دانش، بينش استفاده بهينه از اين فضا را بياموزند. دولت‌آبادي ادامه مي‌دهد: »خانواده‌ها اين مساله مهم را مدنظر داشته باشند که کودکان نيازمند ارتباطات اجتماعي هستند. ارتباط با انسان‌ها، انسان را مي‌سازد، بنابراين والدين ساعات کافي براي ايجاد ارتباط انساني، عاطفي و نزديک با کودکان‌شان در نظر بگيرند چون اين ابزارها نمي‌توانند جايگزين ارتباطات انساني باشند.«
راه‌اندازي سرويس 456
سند صيانت از کودکان و نوجوانان در فضاي مجازي يکي از مهم‌ترين سندهايي است که در راستاي تاکيدات مقام معظم رهبري در مورد رها بودن فضاي مجازي تدوين شده است.سند حمايت از کودکان و نوجوانان در فضاي مجازي از سال 1398 در دستور کار شوراي عالي فضاي مجازي قرار گرفت تا به واسطه آن اينترنت کودکان از اينترنت عمومي جامعه مستقل شود.اين سند خرداد 1400 به تصويب رسيد. با راه‌اندازي سرويس اينترنت کودک و نوجوان (سرويس 456 براي خانواده‌ها سه روش به‌منظور حفاظت از کودکان در فضاي مجازي فراهم شده است. نخست با شماره‌گيري #456*، دوم از طريق سايت و سوم از طريق اپليکيشن 456 اين امکان براي خانواده‌ها فراهم ‌شده تا دسترسي کودکان و نوجوانان خود به اينترنت را متناسب با سن و شرايط هر کدام تعريف و مديريت کنند.
مضرات تلفن همراه براي کودکان
خلق رويا و تخيل کودکان به واسطه بازي‌هاي فيزيکي و اجتماعي اتفاق مي‌افتد در حالي که نفوذ تکنولوژي در دنياي کودکان سبب شده، اين مساله به تعويق بيفتد. واقعيت امر اين است که استفاده زودهنگام از تلفن همراه و عدم کنترل والدين در نحوه و مدت‌زمان استفاده از گوشي سبب شده، کودکان با آسيب‌هاي چشمي، اجتماعي و يادگيري دست به گريبان باشند، البته اين آسيب‌ها به مسائلي همچون سن کودک، ميزان و نحوه استفاده و محتواي مورداستفاده کودکان بستگي دارد. اعتياد و وابستگي کودکان به موبايل يک مشکل رايج در جوامع امروزي است و ممکن است تأثيرات منفي روي رشد و توسعه آنها داشته باشد. از جمله اثرات منفي گوشي بر کودکان، افزايش وزن در ميان آنهاست. درواقع موبايل و تبلت، فرزند را بي‌تحرک و تنبل مي‌کند؛ به‌طوري‌که از بازي و سرگرمي‌هاي پرتحرک دوري کرده و به تدريج اين بي‌تحرکي روي وزن و سلامتي‌اش تاثير مي‌گذارد.کودکان در سنين پايين، ذهن و دنياي‌شان را با معنا خلق مي‌کنند. اين روياهاي کودکانه و جذاب آينده‌شان را مي‌سازد، آينده‌اي سالم و پر از جذابيت‌هايي که ما بزرگسالان از آن بي‌خبريم. اگر کودک به جاي بازي‌هاي واقعي در دنياي پيرامون خود، تمام وقتش را صرف تکنولوژي کند، اين جهان کودکانه پر از نقص و ايراد خواهد شد. نکته بعدي اين است که کودکان بيشتر از بزرگسالان در معرض تنبلي چشم و ضعيف شدن آنها هستند، بنابراين مهم است والدين با روش‌هاي درست تربيتي با کودکان در مورد استفاده مسئولانه از موبايل صحبت کنند تا آنها از ابتدا با الگوهاي بهداشت چشمي صحيح آشنا شوند.
روند صعودي علاقه کودکان به تلفن همراه
ميزان استفاده از گوشي توسط کودکان، با توجه به منطقه جغرافيايي، سن کودکان، فرهنگ جامعه و تغييرات تکنولوژي بي‌شک متفاوت خواهد بود. البته نکته قابل تامل اينکه مطالعات و اطلاعات آماري سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد که ميزان استفاده کودکان از گوشي‌هاي هوشمند در جهان افزايش مستمر و قابل توجهي داشته است. به عنوان نمونه در سال 2018 حدود 30درصد کودکان زير 10سال از تلفن همراه استفاده مي‌کردند.
اين آمار در ميان کودکان 10 تا 18 سال به 70درصد مي‌رسيده است. سال 2019 حدود 35درصد کودکان زير 10سال و 75درصد کودکان 10 تا 18 سال از تلفن همراه استفاده مي‌کردند. در سال 2020 حدود 40درصد کودکان زير 10سال و 80درصد کودکان 10 تا 18 سال از گوشي همراه بهره مي‌بردند. يک‌سال بعد در سال 2021 حدود 45درصد کودکان زير 10سال و 85درصد کودکان 10 تا 18سال گوشي همراه داشتند. در سال 2022 اين آمار در ميان کودکان زير 10سال به 50درصد رسيد. البته 90درصد کودکان 10 تا 18 سال هم در اين سال از گوشي همراه استفاده مي‌کردند.
 پيام‌رسان‌ها محدوديت سني دارند
در يکي،‌ دو دهه گذشته، کودکان و نوجوانان بيش از پيش به شبکه‌هاي اجتماعي رو آوردند. اين استقبال سبب شد، پيام‌رسان‌ها سياست‌هايي براي حفاظت از حقوق و امنيت کودکان و نوجوانان در فضاي مجازي در پيش بگيرند. اينستاگرام، يوتيوب، توئيتر و تيک‌تاک براي کاربران‌شان محدوديت سني 13سال را در نظر گرفتند.
طبق اين قوانين نوجوانان 13 تا 17سال بايد تحت‌نظر والدين در يوتيوب، توئيتر، اينستاگرام و تيک‌تاک حساب کاربري داشته باشند. محدوديت سني براي پيام‌رسان تلگرام هم 16سال در نظر گرفته شد. نکته قابل تامل اينکه محدوديت سني پيام‌رسان واتساپ براي کاربران در کشورهاي اتحاديه اروپا 16سال در نظر گرفته شده است.
استفاده از شبکه‌هاي اجتماعي براي زير16ساله‌ها، ممنوع
استفاده از اينترنت به بخشي از زندگي روزمره کاربران در سراسر جهان بدل شده است، بنابراين کشورها راهکار را در وضع قوانيني ديدند که کودکان و نوجوانان را در اين فضاي افسار گريخته محدود کنند. به عنوان نمونه اتحاديه اروپا در سال 2016 قوانين مربوط به حريم خصوصي داده‌ها را تصويب کرد که در سال 2018 اجرايي شد. اين قانون از دسترسي نوجوانان زير 16سال به شبکه‌هاي اجتماعي جلوگيري مي‌کند.
در همين راستا قانون محافظت از کودکان در اينترنت براي مدارس و کتابخانه‌ها در ايالات متحده الزامي شده و از آنها مي‌خواهد براي محافظت از کودکان برابر محتواي آنلاين مضر از فيلترينگ استفاده کنند. مدارس و کتابخانه‌هايي که اين قانون را رعايت کنند، مي‌توانند از شرايط تامين مالي فدرال بهره‌مند شوند.
حمايت از فيلتر فضاي مجازي در خانواده
انگليس، حامي فيلتر فضاي مجازي در خانواده است. اين کشور در سال 2004 فيلترينگ گسترده‌اي را در راستاي حفاظت از حقوق کودکان اجرا کرد. فيلترينگ به اين صورت است که اگر کسي درخواست دسترسي به محتواي قانوني داشت، اخطار دريافت مي‌کند. با استفاده از اين فليتر، خانواده‌ها نيازي به دانلود و نصب نرم‌افزارهاي فيلترينگ ندارند و با راه‌اندازي اين سيستم مي‌توانند بر فعاليت فرزندانشان نظارت داشته باشند.
به گزارش امانت به نقل از سلامت نيوز ، البته قانون انگليس به پليس اين اجازه را مي‌دهد تا مشخصات فرد درخواست‌کننده محتواي غيرقانوني را استخراج کند. استراليا، پيش‌نويس قانوني را ارائه کرده تا شبکه‌هاي اجتماعي وادار شوند براي کاربران کمتر از 16سال رضايت والدين‌شان را داشته باشند. در چين پلتفرم‌هاي بزرگ، بايد به‌طور مرتب ميزان حفاظت سايبري از افراد زير سن قانوني را ارزيابي کنند تا محيطي سالم براي آنها فراهم شود. طبق قوانين چين، افراد زير 18سال در هفته تنها 3ساعت مي‌توانند از بازي‌هاي ويدئويي استفاده کنند.